Uri Jerzy Huppert, syn oficera WP rozstrzelanego przez Niemców w krakowskim więzieniu Montelupich, wyemigrował do Izraela w 1950 roku. W wydanej przez wydawnictwo Res Polona książce Huppert z pasją przedstawia spór, który w Izraelu toczy się od 1948 roku, czyli od początku istnienia nowoczesnego państwa żydowskiego: czy Żyd przestaje być Żydem, gdy nie spełnia kryteriów religijnych (lub nie chce im się podporządkować) narzuconych przez religijnych ortodoksów świeckiemu wydawałoby się - państwu, którym od lat rządzi lewica?

Huppert, wieloletni prezes Ligi do Walki z Przymusem Religijnym, nie jest bezstronnym obserwatorem. Jest zażartym krytykiem ortodoksyjnych rabinów i ich zwolenników, którzy wymagają od wszystkich obywateli - wszystko jedno, wierzących czy nie - świętowania szabasu. Którzy stawiają poza nawiasem Izraelczyków mających matki nie-Żydówki. Którzy posuwają się do usuwania z cmentarzy ciał nie-Żydów itd.

Dlaczego ortodoksi są tak skuteczni? To proste. Rządy koalicyjne z reguły dysponują nieznaczną większością w Knesecie, stąd niewielkie partie ortodoksów pełnią rolę języczka u wagi. I zwykle uzyskują, co chcą: ogromne pieniądze na szkolnictwo religijne i narzucanie zasad religijnych, które w demokratycznym i świeckim - zdawałoby się - państwie nie powinny mieć racji bytu.

"W latach 60. - pisze Huppert - minister spraw wewnętrznych Icchak Gruenbaum nazwał Izrael demokracją rządzoną przez prawa teokratyczne. Miał rację". Zdaniem Hupperta klerykalizacja wspierana przez ugrupowania prawicowe zaostrza konflikt z elementarnymi koncepcjami państwa praworządnego. Kto zwycięży? Zachodni humanizm czy perfidia i przebiegłość zakorzeniona w kulturze Bliskiego Wschodu?

I jeszcze jedno. W porównaniu z izraelską debatą polskie spory o stosunki państwo - Kościół (krzyż w szkole i Sejmie, zamykanie supermarketów w niedzielę, a nawet sprawa aborcji) wydają się jednak kaszką z mleczkiem.