"Bez wątpienia, nawiązując do platońskiego Państwa, Fichte stawia uczonego-filozofa w strukturze społecznej na pozycji wyróżnionej, a nawet naczelnej. Człowiek jest bowiem pod tym względem wyjątkowy i niepowtarzalny, o czym pisał Kant w swej głównej rozprawce historiozoficznej, że wszelkie swe predyspozycje rozwija w pełni jedynie w ludzkim gatunku. Niezastąpionym narzędziem rozwoju rodzaju ludzkiego jako całości okazuje się tradycja oraz kształcenie oparte na przekazywaniu zgromadzonej wiedzy. W ten sposób kultura staje się precedensem na tle naturalnych procesów kształtowania jedynie wrodzonych umiejętności. Z tej perspektywy "uczeni okazują się depozytariuszami, poniekąd swoistym archiwum kultury danej epoki". Nie należy jednak, podkreśla Kuno Fischer, rozumieć owego "archiwum" jako jakiegoś "martwego" zbioru wiadomości, w którym jedynie przechowuje się zgromadzoną wiedzę. Przeciwnie, uczeni mają obowiązek wciąż ją ożywiać i rozpowszechniać. Stąd też pierwsze zadanie uczonego polega na historycznym oraz historyczno-filozoficznym rozumieniu istoty kształcenia i określenia zajmowanego przez siebie miejsca w historii dziejów ludzkiej kultury. Kulturę należy tu jednak rozumieć, zgodnie z literalnym sensem tego słowa, jako "uprawę" - przy zastosowaniu wszelkich dostępnych środków i umiejętności - zmysłowego porządku rzeczy wedle pojęć rozumu (...)"

SPIS TREŚCI

Tomasz Kupś, Wykłady Fichtego o powołaniu uczonego i ich pierwsze polskie opracowanie

Johann Gottlieb Fichte KILKA WYKŁADÓW O POWOŁANIU UCZONEGO
Uwagi wstępne
Wykład pierwszy. O powołaniu człowieka w ogólności
Wykład drugi. O powołaniu człowieka w społeczeństwie
Wykład trzeci. O różnorodności stanów w społeczeństwie
Wykład czwarty. O powołaniu uczonego
Wykład piąty. Analiza twierdzenia Rousseau o wpływie sztuk i nauk na pomyślność ludzkości

Józef Kalasanty Szaniawski, Rozbiór dzieła Fichtego "Einige Vorlesungen über die Bestimmung des Gelehrten"