Dane historyczne, apokryfy i objawienia przemieszane bez ładu i składu. Książka na s. 14 – 24 powtarza in extenso początek Ewangelii Łk 1, 1 – 2, 52 jakby był czymś dotąd nowym a nieznannym, z uzasadnieniem „Badacze Ewangelii sugerują wyraźnie, iż Łukasz musiał osobiście rozmawiać z Najświętszą Panną i wprost z Jej ust usłyszeć o nieznanych pozostałym ewangelistom szczegółach, zarówno tych z dzieciństwa Chrystusa, jak i tym bardziej tych z okresu poprzedzającego Jego narodziny, a już zwłaszcza odnoszących się do zwiastowania.” (s. 12n) Pomimo tego uznaje za konieczne „zestawienie Łukaszowego opisu Bożego narodzenia z wizjami mistycznymi bł. Anny Katarzyny Emmerich.” (s. 24) I tak niemal na co drugiej stronie „Niemiecka mistyczka, której niebiosa pozwoliły zobaczyć w licznych objawieniach życie Chrystusa i czas poprzedzający Jego narodziny, mówi, iż Maryja nie przybyła do Ain Karem sama. W podróży towarzyszył jej nowo poślubiony mąż Józef. Po kilku dniach odpoczynku po podróży w domu Zachariasza i Elżbiety (według wizji błogosławionej było to dokładnie 8 dni),powrócił on do Nazaretu.” (s. 25) „Jak mówią apokryfy i co potwierdza również bł. Katarzyna Emmerich, niewiele brakowało, by w zarządzonej przez Heroda rzezi niewiniątek zginął także malutki Jan Chrzciciel.” (s. 34) „Co ciekawe, o dwóch domach Elżbiety i Zachariasza wspomina również bł. Katarzyna Emmench.” (s. 37) „O postaciach Symeona i Anny, którzy pojawiają się w ostatnich akapitach Ewangelii św. Łukasza opowiadających o ofiarowaniu Chrystusa w świątyni, nie wiemy zupełnie nic ponad to, co podaje sam ewangelista, dlatego też, by mimo wszystko nieco przybliżyć sobie ich osoby, spojrzymy na nich poprzez optykę wizji bł. Katarzyny.” (s. 80) „Katarzyna podaje też, relacjonując swą wizję odnoszącą się do ofiarowania Jezusa, iz Symeon spokrewniony był z kobietą, którą zwykliśmy nazywać Weroniką, a która według tradycji otarła swą chustą twarz niosącego krzyż Chrystusa. Przez ojca Weroniki natomiast – co również wyjaśnia mistyczka – starzec więzami krwi połączony był także z Zachariaszem, ojcem Jana Chrzciciela.” (s. 82n) „Święty Józef pochodził z rodu Dawida. Błogosławiona Katarzyna Emmerich twierdzi wręcz, że w dzieciństwie i młodości mieszkał nawet w tym samym domu, w którym Dawid przyszedł na świat.” (s. 97)
Pomijając inne sprawy połączenie owej Chusty z Drogą Krzyżową sięga najwcześniej końca XIV wieku (szczególowo: Ian Wilson „Święte Oblicza”).
Książka zyskałaby, nie za bardzo, ale jednak, gdyby objawienia te pominąć, bowiem w najlepszym razie wprowadzają zamęt.
To samo dotyczy apokryfów (wedle nich Święta Rodzina byla zamożna, gdy w Ewangeliach kanonicznych Jezus przyszedł na świat w ubóstwie, nazywany został „synem cieśli”, zatem kogoś muszącego zaraniać na utrzymanie, chodząc z uczniami wspierany był przez majętne kobiety).

Na pytanie „Czy Jezus jest postacią historyczną?” Polewska znajduje dowód dość dziwny: „Titulus Crucis (…) Część jerozolimska zaginęła około VII wieku. Część rzymska istnieje do dziś i pod koniec lat dziewięćdziesiątych XX wieku została poddana analizie naukowej, której wyniki potwierdziły jej autentyczność.” (s. 48). O ile wiadomo, wedle badań ma o 1000 lat za mało. „W 799 patriarcha Jerozolimy wysłał Karolowi Wielkiemu w darze cztery relikwie zwane dziś świętymi tkaninami” w tym suknię Marii Panny i „perizone”. „Święte tkaniny natychmiast zostały umieszczone we wzniesionej dopiero co katedrze w Akwizgranie (Aachen) i przechowywane są tam we wspaniałym, złotym relikwiarzu. Choć wielu współczesnych katolików poddaje w wątpliwość ich autentyczność, zwłaszcza sukni Maryi, która wydaje się być w zdumiewająco dobrym stanie, naukowcy”
Którzy ?
„twierdzą, iż prawdopodobieństwo, że Jezus, Maryja oraz ścięta głowa Jana Chrzciciela miały z nimi kontakt, jest bardzo wysokie. Każda z czterech świętych tkanin jest pochodzącym z Bliskiego Wschodu bawełnianym płótnem i każda liczy około dwa tysiące lat.” (s. 70) Skąd to wiadomo, nie podano.

„Postać Jezusa z Nazaretu pojawia się również dwu krotnie w kronikach żydowskiego kronikarza Józefa Flawiusza (I wiek). O Chrystusie wspomina także w swych Rocznikach najwybitniejszy rzymski historyk Tacyt ora2 rzymski kronikarz Swetoniusz w swym dziele Żywoty cezarów. W jednym z listów adresowanych do cesarza Trajana imię Chrystusa wymienia też wybitny epistolograf czasów rzymskich Pliniusz Młodszy (I wiek).” (s. 50) Ostatnie zdanie wprowadza w błąd, bowiem imię to nie pada, mowa jedynie o „pieśni ku czci Chrystusa jako Boga” (carmen Christo quasi Deo).

„Kiedy na tronie Imperium Romanum zasiadł pierwszy chrześcijański cesarz Konstantyn Wielki, a chrześcijaństwo stało się oficjalną religią cesarstwa …” (s. 55) Nadmierny skrót myślowy, to drugie nastąpiło dopiero w 380, a Konstantyn chrześcijaninem został dopiero umierając.

O spisie ludności zarządzonym przez Oktawiana (Łk 2, 1) „Wszystko dziać się miało niemal identycznie, jak w każdej innej prowincji podlegającej cesarzowi Imperium Romanum, z jedną jedyną różnicą: spisy ludności przeprowadzane wśród Żydów na polecenie cesarza Rzymu odbywały się według zasad żydowskich, a nie rzymskich. Podstawowa zasada żydowska dotycząca spisu ludności brzmiała zaś: każdy Żyd zgłasza się do rejestracji w mieście, z którego wywodzi się jego ród. Dlatego mieszkaniec Nazaretu, którego ród wywodził się z Betlejem, musiał udać się aż do tego judejskiego miasta. Dlaczego rzymski spis ludności przeprowadzany wśród Żydów odbywał się według reguł żydowskich? Kraj rządzony przez Heroda Wielkiego Rzymianie traktowali w sposób niezwykle uprzywilejowany, podobnie zresztą jak samego króla, który otrzymał od nich tytuł "króla sprzymierzeńca i przyjaciela narodu rzymskiego". Żydzi cieszyli się względami, o jakich mieszkańcy innych prowincji mogli tylko pomarzyć. Prawo żydowskie było jedynym prawem, jakie respektowali Rzymianie, a kraj Izraelitów był jedynym w cesarstwie, w którym prawo podbitego ludu i prawo rzymskie funkcjonowały jako równe sobie.” (s. 58)

Primo: gdy Oktawianowi doniesiono, że Herod przedsięwziął wyprawę przeciwko Arabom (była to wyprawa odwetowa, podjęta w porozumieniu z namiestnikiem Syrii Saturninem),imperator „zawrzał gniewem i o to jedynie zapytał znajdujących się u niego przyjaciół króla i swoich przybyłych z Syrii urzędników, czy Herod dokonał rzeczywiście zbrojnego najazdu. Gdy zapytani zmuszeni byli potwierdzić, Cezar nie pozwolił im wyłuszczyć, dlaczego i jak się to stało, lecz wysłał do Heroda list w groźnym tonie, w którym między innymi pisał, że poczytywał go dawniej za swego przyjaciela, lecz teraz będzie go miał za zwykłego poddanego (ὑπηκόῳ).” (Flawiusz „Starożytności” 16, 9, 3) Jeśli tak mają wyglądać szczegolne względy, to jaki byłby ich brak ?

Secundo: spis wedle miejsca pochodzenia znajduje potwierdzenie ze źródła spoza Palestyny. Zarządznie namiestnika Egiptu Gaiusa Vibiusa z raku 104, a zatem z czasów Trajana: „W związku z przeprowadzeniem spisu gospodarstw domowych zachodzi konieczność powiadomienia wszystkich, którzy z jakiejkolwiek przycyzny znaleźli się poza swymi okręgami, iż winni powrócić do domu celem zadośćuczynienia zwykłemu porządkowi spisowemu i pozostać na swej roli”. * (Frederick Bruce „Wiarygodność Pism Nowego Testamentu” s. 111n) Jednak tym samym nie było to wyjątkiem, przewidzianym dla Izraela.

* https://droitromain.univ-grenoble-alpes.fr/Edicta/Aegypti29_.gr.html zarządzenie po grecku
https://www.kchanson.com/ANCDOCS/greek/census.html
przekład angielski
http://cojs.org/wp-content/uploads/Papyrus_Census_Order.jpg zdjęcie zabytku

Część wiadomości przypomina te, które można znaleść w Wikipedii. Na przyklad zdanie Łk 2, 2 Αὕτη ἡ ἀπογραφὴ πρώτη, ἐγένετο ἡγεμονεύοντος τῆς Συρίας Κυρηνίου przekładane zwykle „Pierwszy ten spis odbył się, gdy namiestnikiem Syrii był Kwiryniusz” mogłoby znaczyć „Spis ten odbył się, zanim namiestnikiem Syrii byl Kwiryniusz”. (s. 61)

Takie objaśnienie, o ile wiem, po raz pierwszy zawarte zostało w Encyklopedii Kościelnej Nowodworskiego (1874 t. 3, s. 571)
https://pl.wikisource.org/wiki/Encyklopedja_Kościelna/Cyryn

O czym możnaby napomknąć dla porządku.

„Święty Łukasz informuje nas również na kartach swej Ewangelii, że narodziny Jana nastąpiły około 9 miesięcy po spotkaniu Zachariasza z Gabrielem, zaś Jezus począł się pół roku po poczęciu Jana. Mąż Elżbiety pełnił służbę w oddziale Abiasza, a był to oddział ósmy z kolei. Wszystkich razem było 24. Przy obliczaniu czasu służby poszczególnych oddziałów uwzględniano trzy pielgrzymie żydowskie święta. Pierwszym była Pascha, czyli największe żydowskie święto. Drugim - Szawuot, określane też mianem Święta Żniw, Pięćdziesiątnicą czy Zielonymi Świątkami. Trzecim - Sukkot, zwane inaczej świętem Kuczek, Namiotów czy Szałasów. W czasie tych trzech świąt służby w świątyni sprawowały wszystkie 24 oddziały. Oddziały pełniły służbę dwa razy do roku przez jeden tydzień, który zaczynał się szabatem i szabatem kończył. Każdy rok służby w świątyni roz poczynał się od miesiąca Tiszri, którego początek przypadał mniej więcej w połowie naszego września i trwał przez 30 dni. Dodam, że Tiszri był siódmym miesiącem w żydowskim kalendarzu. Pierwszy w owym roku tydzień służby oddziału Abiasza przypadał w ósmym tygodniu po święcie Namiotów, czyli pod koniec żydowskiego miesiąca Kisłew (nasz listopad/grudzień),dziewiątego w kalendarzu ludu wybranego. Drugi tydzień służby interesującego nas oddziału przypadał zaś w miesiącu Tamuz (czwarty miesiąc w rzeczonym kalendarzu). Święty Łukasz, niestety, nie napisał, w czasie której służby archanioł Gabriel ukazał się Zachariaszowi, zatem musimy przyjąć dwie wersje wydarzeń. Jeśli Gabriel rozmawiał z mężem Elżbiety w miesiącu Tiszri, to po dodaniu do niego 9 miesięcy ciąży Elżbiety oraz 6 miesięcy dzielących narodziny Jana i Chrystusa, narodziny Mesjasza wypadłyby w pierwszym miesiącu kalendarza izraelitów zwanym Nisan (marzec/kwiecień). Jeśli natomiast Zachariasz ujrzał archanioła w czasie drugiej służby, uzyskamy wynik, zgodnie z którym Jezus urodziłby się w miesiącu Tiszri (wrzesień/październik). Bardziej prawdopodobna wydaje się druga opcja. W pierwszej przypada Pascha, zatem możemy podejrzewać, iż gdyby chodziło o ten okres, św. Łukasz pewnie by o niej choćby napomknął.” (s. 52n)
Możliwości byo więcej niz wiosna czy jesień, 2 razy 24 daje 48 tygodni, tymczasem rok zwrotnikowy ma ich 52. Należałby też uzupełnić, skąd wiadomo, kiedy przypadały poszczególne służby. Według tejże Encyklopedii (s. 328) zniszczenie Świątyni Jerozolimskiej nastąpiło 5 sierpnia 823 od założenia Rzymu (70 ne),gdy służba przypadała na pierwszą zmianę (Jojariba) od 5 (4 wieczorem) sierpnia. Tak przynajmniej podają pisma rabinackie. Encyklopedia ta raczej dowolnie uznaje to za dowód Narodzenia 25 grudnia.
https://pl.wikisource.org/wiki/Encyklopedja_Kościelna/Chronologja_biblijna (utożsamienie tam hebrajskiego miesiąca Ab i macedońskiego Λώιος z sierpniem nieścisłe, bowiem miesiące księżycowe są krótsze od rzymskich)
O owych pismach rabinackich więcej tu
https://www.nowoezone.com/NTC07.htm

Podobnie jak wyżej, na s. 91 – 95 przytoczony in extenso Mt 1, 1 – 2, 23 z niezrozumiałym błędem w omówieniu „Mateusz pracował na rzecz Heroda Antypasa, a ten, choć nosił tytuł króla Judei, pozostawał przede wszystkim wiernym sługą cesarza Rzymu.” (s. 87) Otóż Herod ten był zaledwie „tetrarchą Galilei” (Łk 3, 1 co potwierdza Józef Flawiusz w „Starożytnościach” 17, 8, 1).

Dodaję jedną gwiazdkę, bardziej za dobre chęci, niż za wyniki. Poza tym, jakby powiedział Holmes w „Błękitnym Karbunkule” Święta są czasem wybaczania.

Dane historyczne, apokryfy i objawienia przemieszane bez ładu i składu. Książka na s. 14 – 24 powtarza in extenso początek Ewangelii Łk 1, 1 – 2, 52 jakby był czymś dotąd nowym a nieznannym, z uzasadnieniem „Badacze Ewangelii sugerują wyraźnie, iż Łukasz musiał osobiście rozmawiać z Najświętszą Panną i wprost z Jej ust usłyszeć o nieznanych pozostałym ewangelistom...

Szopka. Żłóbek. Józef, Maryja, Dzieciątko. Wół i osioł. Aniołowie. Pasterze. Gwiazda. Trzej Królowie. Złoto, kadzidło i mirra. Oto obraz, który roztacza się w naszej wyobraźni, gdy słyszymy hasło: „Święta Bożego Narodzenia”. Niezależnie od wyznawanego światopoglądu, w naszym kręgu kulturowym wszyscy mniej więcej wiemy o co w tej historii chodzi.

Aleksandra Polewska, pisarka i dziennikarka, w swojej książce starała się dokonać dwóch rzeczy. Pierwszą jest uzupełnienie biblijnego opisu narodzenia i pierwszych lat życia Chrystusa o szczegóły zaczerpnięte z apokryfów i objawień mistyków, które opisują np. w jaki sposób poznali się Maryja i Józef, czy co dokładnie robili w Egipcie do którego uciekli przed gniewem Heroda. Autorka bada te pozabiblijne źródła i przekazy próbując ocenić na ile są wiarygodne i wyłuskać z nich ziarnko prawdy.

Po drugie, analizuje ona przekazane przez św. Mateusza i Łukasza narracje o przyjściu na świat Zbawiciela i wszystkich związanych z tym wydarzeniach pod kątem ich wartości historycznej. Powołuje się na odkrycia archeologiczne i badania naukowców zajmujących się różnymi dyscyplinami. (Czy chcielibyście się dowiedzieć jak psychoanalitycy postrzegają Heroda?)

Układ książki jest bardzo przejrzysty. Kolejne rozdziały odzwierciedlają chronologię epizodów przedstawionych w Ewangeliach, począwszy od zwiastowania Maryi na ucieczce św. Rodziny do Egiptu skończywszy. Styl jakim posługuje się Autorka świadczy o jej dziennikarskim zacięciu i umiejętności przedstawiania różnych informacji w sposób interesujący i przystępny. A muszę przyznać, że było tych informacji niemało i większość z nich była mi dotychczas zupełnie nieznana. Przykładowo, wiele odkryć archeologicznych na które powołuje się Autorka miało miejsce całkiem niedawno (2-3 lata temu) i nie przypominam sobie, żebym słyszała o nich w mediach.

Podsumowując, oryginalne podejście do tematu Bożego Narodzenia, przejrzystość, styl i mnóstwo mało znanych faktów oraz informacji czynią tę pozycję unikalną i fascynującą. Jednak, moim zdaniem, najbardziej fascynująca jest dla tego, że fascynujący jest Ten, którego ona dotyczy.

Szopka. Żłóbek. Józef, Maryja, Dzieciątko. Wół i osioł. Aniołowie. Pasterze. Gwiazda. Trzej Królowie. Złoto, kadzidło i mirra. Oto obraz, który roztacza się w naszej wyobraźni, gdy słyszymy hasło: „Święta Bożego Narodzenia”. Niezależnie od wyznawanego światopoglądu, w naszym kręgu kulturowym wszyscy mniej więcej wiemy o co w tej historii chodzi.

Aleksandra Polewska,...