Niniejszy tom zawiera zbiór studiów wygłoszonych w pierwotnej wersji jako referaty na międzynarodowej konferencji naukowej zatytułowanej „Wojny północne w XVI-XVIII wieku. W czterechsetlecie bitwy pod Kircholmem", która odbyła się w Toruniu w dniach 27-29 września 2005 roku. Konferencja została zorganizowana przez Instytut Historii i Archiwistyki Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu, Instytut Historii PAN im. Tadeusza Man-teuffla w Warszawie oraz Towarzystwo Naukowe w Toruniu. Towarzyszyła jej wystawa tematyczna „Legenda o skrzydlatych jeźdźcach. Kircholm 1605", zorganizowana przez Muzeum Okręgowe w Toruniu w salach toruńskiego Ratusza Staromiejskiego.
Dnia 27 września 2005 roku minęło czterysta lat od bitwy pod Kircholmem, w której wojska Rzeczypospolitej pod wodzą hetmana wielkiego litewskiego Jana Karola Chodkiewicza rozbiły wojska szwedzkie dowodzone przez króla Karola IX. Rocznica ta stała się punktem wyjścia do skonstruowania koncepcji konferencji naukowej poświęconej szerszemu kontekstowi historycznemu bitwy kircholmskiej, jaki stanowiły zmagania o „dominium Maris Baltici", toczone właśnie od drugiej połowy XVI po pierwsze dziesięciolecia XVIII wieku wojny północne. Koncepcja konferencji oparta została na kilku głównych założeniach.
Wybór Torunia na miejsce obrad nie był dziełem przypadku. Toruńskie środowisko historyczne od wielu dziesięcioleci jest w wymiarze międzynaro­dowym centrum badań nad dziejami basenu Morza Bałtyckiego, zwłaszcza w średniowieczu i czasach nowożytnych. Jednocześnie Toruń byłmiastem, które w wojnach północnych, wojnach polsko-szwedzkich odegrało istotną rolę, czy może raczej wojny te odcisnęły na dziejach miasta silne piętno. Tragiczną tego kulminacją było jedno z najważniejszych i najtragiczniejszych wydarzeń w dzie­jach miasta - oblężenie Torunia przez wojska króla szwedzkiego Karola XII w 1703 roku. W jego wyniku, zwłaszcza na skutek bombardowania, miasto zostało zdobyte i bardzo poważnie zniszczone.
Można powiedzieć, że oba te wydarzenia - bitwa pod Kircholmem i oblę­żenie Torunia - które dzieli prawie sto lat, stanowią znakomitą ramę czaso­wą dla wojen pomocnych. Podobnie, ponieważ pole bitwy pod Kircholmem (obecnie nazywającym się po łotewsku Salaspils) leży 800 kilometrów od To­runia, te dwa punkty na mapie znakomicie wyznaczają ramy przestrzenne owych wojen, przynajmniej ważnego ich fragmentu - między dolnym biegiem Wisły i dolnym biegiem Dźwiny. Jednak stulecie, które upłynęło między symbolicznie potraktowanymi: bitwą pod Kircholmem i oblężeniem Torunia, ma głębsze znaczenie, był to bowiem czas, w którym dokonały się bardzo ważne zmiany w sposobie prowadzenia wojny, a także w społecznym postrzeganiu wojny i wojska, oraz szerzej - w kształcie państw i społeczeństw.