W IV wieku pustynie Egiptu stały się centrum nowego, radykalnego ruchu, który dzisiaj nazywamy monastycyzmem. Grupy chrześcijan – od niepiśmiennych wieśniaków po wykształconych intelektualistów – przenosiły się na pustkowia położone poza doliną Nilu i, według słów Atanazego, uczyniły pustynię miastem. Dzieło to zawładnęło wyobraźnią świata antycznego. Mnisi opracowali metody modlitwy i praktyki ascetycznej, wzorzec bycia uczniem i model duchowego przewodnictwa, które od tego czasu stały się ważnym elementem chrześcijaństwa.

William Harmless wprowadza czytelników w literaturę wczesnego monastycyzmu. Analizuje wszystkie najbardziej znane teksty, w tym Żywot Antoniego napisany przez Atanazego, Żywoty Pachomiusza i tak zwane Sentencje Ojców Pustyni. Końcowe rozdziały autor poświęca dwóm prekursorom teologii monastycznej: Ewagriuszowi z Pontu, pierwszemu teoretykowi mistycyzmu chrześcijańskiego, oraz Janowi Kasjanowi, który przeniósł egipski monastycyzm na łaciński Zachód. Harmless przedstawia także przełomowe odkrycia nowych tekstów oraz znaleziska archeologiczne, które zrewolucjonizowały współczesne badania dotyczące początków i źródeł monastycyzmu.

Adresowana do szerokiej grupy czytelników oraz napisana jasnym i wolnym od żargonu językiem, książka Chrześcijanie pustyni jest najbardziej wszechstronnym i przystępnym wprowadzeniem do problematyki wczesnego monastycyzmu.