[Opis – Wydawnictwo PulpBooks] Marek Drelich to prawdziwy mistrz złodziejskiego fachu. Żyjący na uboczu przestępczego świata jest zawsze skrupulatnie przygotowany do każdego skoku, a podczas akcji opanowany i, gdy trzeba, bezwzględny. To, co sprawdza się w nietypowej pracy, niekoniecznie działa w życiu prywatnym.

Mimo to Drelich wraz z byłą żoną dokładają starań, by wspólnie wychować dwójkę dorastających dzieci, Zosię i Nikodema. Gdy przychodzi moment wyboru, złodziej wie, że szykowany właśnie napad będzie jego ostatnim. Tymczasem w niewielkiej miejscowości na Opolszczyźnie bezwzględna sekta, pod przewodnictwem charyzmatycznego guru Kamaza, obejmuje pobliski ośrodek wczasowy. Na ich zajęcia trafia przebywająca na wakacjach u dziadka Zosia Drelich, wobec której przywódca rodziny ma bardzo konkretne plany.

Bartek Czartoryski: Nie kryjesz, że inspiracją dla „Drelicha” jest nie tylko literatura sensacyjna, ale i kino akcji, może nawet przede wszystkim. Uważasz, że słowo może dostarczyć podobnych emocji, co obraz?

Jakub Ćwiek: Tak, zdecydowanie kino akcji stawiałbym tutaj jako pierwszą i główną inspirację, wszak najważniejszymi inspiracjami dla „Drelicha” były przede wszystkim filmy: „Gorączka” Manna, „Plan doskonały” Spike’a Lee czy „Godzina zemsty” Helgelanda. I tak, uważam, że książka może dostarczyć podobnych emocji, co film, choć słowo pisane ma zdecydowanie wyższy próg wejścia, by osiągnąć ten sam, zdawałoby się, wyjściowy cel. Słowo pisane wymaga od odbiorcy dużo więcej niż obraz, który ten po prostu widzi. Jest to dostrzegalne zwłaszcza w scenach akcji, gdy na kolejnych stronach dzieje się coś, czego większość odbiorców nie może zaciągnąć z bazy doświadczeń własnych i musi posiłkować się wyobraźnią, sklejając to, co widzieli kiedyś na ekranie.

Nasuwa się więc pytanie, po co w ogóle pisać książki akcji, dlaczego nie sięgać od razu po film. I odkładając na bok kwestie ekonomiczno-pragmatyczne, tym, co ma wyjściowo książka, jest faktyczna perspektywa postaci. Wgląd w jej myśli, odczucia, emocje. Jeśli czytelnikowi i autorowi uda się złapać wspólny rytm, zbudować w chmurze wyobraźni wspólną przestrzeń do dziania się sceny, to ta w wersji książkowej zyska wartość, której nie będzie w filmie. Zdecydowanie wyższy poziom immersji.

Pisząc, świadomie korzystasz z gatunkowych klisz, ale nie po to, żeby dokonać nagle transgresywnej wywrotki, tylko im hołdujesz. Myślisz, że dobrą drogą jest doszlifowywanie charakterystycznych dla sensacji rozwiązań? Nie zahacza to o wyważanie otwartych drzwi?

Wydaje mi się, że nie. To znaczy owszem, drzwi są otwarte, ale ja w żadnym momencie nie biorę na nie rozpędu, nie napieram barkiem. Po prostu wchodzę i korzystam z już przygotowanych narzędzi. Z jednej strony, by faktycznie opowiedzieć klasyczną opowieść sensacyjną, ale z drugiej, by właśnie w tej atrakcyjnej, dynamicznej formule zarysować mocno wątki obyczajowe, społeczne. To są te punkty, w których kino zwykle musiało ciąć, naginać na rzecz dziania się. Ja książkowo nie muszę. Mam czas i przestrzeń, by budować relacje rodzinne bohaterów, by odmalowywać obraz ich zwyczajnej codzienności.

Wiesz, w ogóle mam wrażenie, że choć pewne schematy gatunkowe budowały się przez dziesiątki lat i co do zasady pozostają wciąż bardzo podobne, to jednak w zasadzie co dekadę czy dwie, gdy opowiesz je w nowych realiach, uwiarygadniając dobrze zbudowanym, aktualnym światem wokoło, zyskasz nowe fabularne wartości, przy zachowaniu jednocześnie niezbędnego uniwersalizmu. To właśnie próbuję osiągnąć.

Co wobec tego daje i tobie, i czytelnikowi opowiedzenie fabuły sensacyjnej w realiach polskich, niejako z natury odległych od eksplozywnej akcji znanej z dużego ekranu? Myślę tutaj o, jak by nie było, cokolwiek prowincjonalnym klimacie „Drelicha. Nim braknie tchu”, gdzie małomiasteczkowy setting, przynajmniej pozornie, gryzie się z zamaszystą opowieścią, w której toczy się gra o wszystko. Jak to ograć?

Tu chyba pozostaje pytanie, czym jest owo wspomniane przez ciebie „wszystko”. Bo jak słusznie zauważasz, konflikt z zamaszystością jest pozorny. W końcu w „Szklanej pułapce” przestrzenią jest raptem jeden wieżowiec, a prawdziwą stawką, owym wszystkim, o którym mówisz, los ukochanej kobiety. A żeby sięgnąć bliższych nam dziś przykładów – John Wick również zaczynał jako opowieść dość kameralna, gdzie stawką było życie psa. Dla Drelicha najważniejsza jest najbliższa rodzina, więc cokolwiek jej grozi, gra toczy się o wszystko. Nie ma dla niego wyższej stawki.

A co dają mi w tym wszystkim polskie, prowincjonalne realia? Wiarygodność. Zauważ, technicznie, formalnie rzecz biorąc, ta opowieść to w wątku bocznym heist, a w wątku głównym western. I zwłaszcza ten drugi to gatunek kulturowo nam obcy, choć w sumie i heist udał się do tej pory w Polsce ledwie kilka razy i raczej nie jest „nasz”. W takich sytuacjach bardzo łatwo stracić odbiorcę przy byle okazji, zdystansować go. Ale ponieważ odmalowuję tu świat taki, jaki mój czytelnik zna, rzeczywistość, jaką może mieć dwa domy dalej, nie pozwalam mu na ten krok wstecz.

Reasumując: muszę mieć coś, za co bohater odda wszystko, pole walki i wroga, by miał z kim i gdzie stoczyć o to bój, i odbiorcę, którego będzie to obchodziło. Na tym da się zbudować opowieść akcji nawet w postpegeerowskim m3 (co zresztą, przynajmniej częściowo, zamierzam wkrótce udowodnić).

Według mnie sama postać Drelicha w dużej mierze budowana jest poprzez orbitujące wokół niego postacie i ich wzajemny stosunek. Czy konstruując bohatera, zaczynasz od jego, że tak to nazwę, charakterystyki wewnętrznej, czy raczej umieszczasz go w konkretnym środowisku?

W przypadku Drelicha zacząłem od postaci, bo potrzebowałem konkretnego typu bohatera. Gdy już miałem szkielet tej postaci, zacząłem sobie zadawać pytania odnośnie do jego genezy, dlaczego jest jaki jest, skąd się wziął, co go motywuje, co stanowi jego punkt zaczepienia w rzeczywistości. Gdy w wyniku tych działań pokazywała mi się w głowie postać, która miała na niego wpływ – była żona, dzieci, przyjaciel, stryj – zatrzymywałem się również przy niej i zadawałem te same pytania, by ich również poznać lepiej. Gdy pojawiał się dysonans, wracałem do miejsca zgrzytu i zmieniałem tak, by grało. A dopiero gdy miałem zbudowane środowisko, znałem motywacje i potencjalne stawki, zacząłem pracować nad pierwszą fabułą. Dzięki temu mam komfort poruszania się po świecie przedstawionym i po siatce emocji moich postaci.

Czyli podczepiasz fabułę pod bohatera, a nie bohatera pod fabułę? O ile to nie za duże uproszczenie.

W zasadzie tak. To ludziom dzieją się rzeczy, a nie odwrotnie. I warto o tym pamiętać zwłaszcza w kontekście serii. Weźmy taki hit jak „Uprowadzona”. Znakomicie poprowadzone kino akcji, ale ewidentnie realizowane na zasadzie „mamy taką fabułę i takiego bohatera”. I to jest w porządku, jeśli tworzymy jedno story. Ale jeśli dochodzisz do wniosku, że chcesz budować serię, to nagle zostajesz z bohaterem, który był szyty pod konkretną miarę jednej opowieści. I wtedy często – bo przecież nie zawsze – jesteś albo skazany na fabularną powtarzalność, albo masz problem z niedopasowaniem fabuły i postaci w kolejnych historiach. Przywołuję tu „Uprowadzoną” nie bez powodu, bo ten film to również ważny element formacji Drelicha. Z jednej strony pierwsza część jest dla mnie przykładem, jak pewne rzeczy robić dobrze, z drugiej kontynuacje to wyraźne wskazanie, w którą stronę nie iść. Właśnie w kwestii konstruowania postaci, relacji między nimi, reagowania na rzeczywistość i fabularne przeszkody. Nie zliczę, ile razy przepisywałem jakąś scenę, bo nagle docierało do mnie, że nie, Drelich by tak nie zrobił. To nie jego sposób myślenia.

„Drelicha” wydajesz w Pulp Books, swoim własnym wydawnictwie, i można w tym miejscu zapytać, czemu uznałeś za zasadne dźwignąć taki ciężar? Mało ci było samego pisania?

Powstanie Pulp Books to splot dobrych okoliczności i jak zawsze ludzie, którzy robiąc to ze mną, dodali mi skrzydeł. Mimo to, mówiąc szczerze, czuję, że to spory ciężar i z moimi partnerami też długo się zastanawialiśmy, czy to naprawdę jest potrzebne. Po co kolejne wydawnictwo na rynku. Doszedłem jednak do wniosku, że całe życie poświęciłem uczeniu się, jak pisać. Całe życie zgłębiałem nowe techniki, poznawałem na przykładach wielkich etos tej pracy. Chodziło o to, by lepiej, świadomiej opowiadać. Jednocześnie świat i pisarski rynek cały czas się zmieniał, szedł w nieco inną stronę. I normalnie powiedziałbym: ok, więc może trzeba się dostosować.

Tyle że zorientowałem się, jak mało w tym dzisiejszym pisaniu chodzi o dobre opowieści. Zwiększone ponad miarę tempo produkcji książek, kosztem w zasadzie wszystkiego, co mam za cenne w opowieści – dobrej fabuły, konstrukcji bohaterów, researchu, przemyśleń, późniejszej redakcji – to nie jest kierunek, którym chciałbym podążać ze swoim pisaniem.

Co więcej, zamarzyła mi się przestrzeń, gdzie zarówno ja, jak i inni autorzy – także ci dopiero zaczynający – będą mogli opowiadać swoje historie jakby obok panującego trendu. Zgodnie z zasadami rzemiosła, oldschoolowo, zaczynając od opowiadań, by nauczyć się warsztatu (lub czytelniczo, by nauczyć się autora). Czy to się uda? Nie wiem. Ale wydaje mi się, że gra jest warta świeczki.

Rzucenie swoistego wyzwania owym trendom, czy to literackim, czy wydawniczym, jest i ambitne, i godne pochwały, ale jednak ryzykowne komercyjnie, dla ciebie teraz, jako współzałożyciela Pulp Books, nawet podwójnie. Ale, co podkreślasz na każdym kroku, masz plan. Jak chcesz go zrealizować?

Przede wszystkim bez pośpiechu. Umówiliśmy się z moimi partnerami, Michałem i Andrzejem, że mamy pewną wizję, a ta wymaga czasu, obserwacji i uczenia się na błędach tak poprzedników, jak i naszych własnych. Nie chodzi o szybką kapitalizację pomysłów rzuconych ad hoc, tylko o konsekwentne budowanie alternatywy dla tego, co jest. Żeby nie ograniczać się do ogólników: Po pierwsze chcemy pomóc młodym twórcom, którzy chcą się uczyć pisania. Ale pomóc nie tyle wydać książkę, co nauczyć się pisać. Małymi kroczkami. Zaczniemy od krótkich form, takich jak opowiadania, recenzje, krótkie felietony skrojone pod sociale czy scenariusze etiud audio czy filmowych. Chcemy uwrażliwiać na sposób prowadzenia opowieści, na język adekwatny do historii, na słuchanie otoczenia. Chcemy też, co oczywiste, stwarzać przestrzeń do publikowania tych tekstów na naszej platformie, by autorzy dostali za swoją pracę wynagrodzenie, ale także by oswajali się w kontaktach z czytelnikami.

Druga rzecz to budowanie audiowizualnej otoczki wokół naszych opowieści, tak by czytelnicy mogli poznać lepiej kulisy ich powstawania, autora, ważne osoby uczestniczące w procesie. Wzorując się na rynku DVD i Blu-Ray oraz na rynkach growych, chcemy tworzyć dla naszych odbiorców wersje z autorskim komentarzem, z materiałami video, wywiadami. Dzięki temu, że mamy własne studio filmowe czy doświadczenie w grach geolokacyjnych, jak i w branży tech, chcemy z tego korzystać, by poszerzać ścieżki opowiadania historii.

Trzecia rzecz to wyjście w stronę czytelniczych przyzwyczajeń odbiorcy, czyli maksymalne umożliwienie mu przyswajania opowieści w taki sposób, jaki chce. Skoro czytelnik raz słucha, raz czyta, nie powinien za to przepłacać.

Wreszcie opcja czwarta – zbudowaliśmy aplikację PulpUp, którą chcemy się podzielić z fajnymi, zaprzyjaźnionymi wydawcami. Fajnie jeśli wykorzystamy ten potencjał, by zrobić coś wspólnie. To tak na początek.

Przeczytaj fragment książki Jakuba Ćwieka „Drelich. Nim braknie tchu”:

Książka „Drelich. Nim braknie tchu” jest dostępna w sprzedaży.

---
Artykuł sponsorowany, który powstał przy współpracy z wydawnictwem.