Chciwość ludzka nie zmienia się „w jednostce czasu”

Twierdzenia tego typu powtarzane były w nieskończoność przez pokolenia uczniów na lekcjach fizyki. Do dziś zapewne siedząc w szkole, próbują pojąć prawa rządzące światem przyrody oraz, co równie trudne, zapamiętać definicje, które je opisują. Okazuje się, że pewne „stałe” funkcjonują nie tylko w fizyce. Ludzka psychika ma też swoje niezmienne elementy. Niezmienne przynajmniej od stu pięćdziesięciu lat.

„Pieniądz” Emila Zoli to osiemnasty tom dwudziestotomowej sagi o Rougon-Macquartach. Najnowsze wydanie tej powieści - w przekładzie z 1961 roku autorstwa Haliny Suwały - ukazuje się właśnie w wydawnictwie kojarzonym przede wszystkim z książkami dla finansistów, inwestorów, osób zajmujących się kursami walut. Grzegorz Zalewski, prezes Wydawnictwa Linia i jego współzałożyciel, odświeżył polską wersję. Zredagował przekład, wprowadzając i odrobinę uwspółcześniając niektóre stosowane w książce giełdowe i inwestycyjne określenia. Dzięki temu polskie tłumaczenie autorstwa zmarłej w 2016 roku miłośniczki twórczości Emila Zoli zyskało na aktualności. Warto w tym kontekście przeczytać posłowie, warto też obejrzeć wykład Grzegorza Zalewskiego, po którym zrozumiałe się stanie, skąd w portfolio specjalistycznego wydawcy książek dla inwestorów znalazł się tom literatury pięknej (adnotacja dla osób czytających „Pieniądz” po raz pierwszy – film z konferencji ujawnia część fabuły).

Aktualizacja dotyczy w zasadzie tylko „giełdowego profesjolektu”, języka, którym współcześnie posługują się bywalcy parkietów – nie tych z paryskich salonów, ale tych określających giełdowe rynki, zresztą dziś już niemal wyłącznie cyfrowe.

Zachowania bohaterów powieści Emila Zoli, ich wzajemne relacje, specyficzna atmosfera, sposoby zarabiania i przyczyny finansowych krachów pozostają wciąż takie same; a przecież „Pieniądz” wydano ponad 130 lat temu (Zola napisał go jeszcze wcześniej). Klasyczne tłumaczenie Haliny Suwały liczy sobie już ponad pół wieku. Nikt na początku lat sześćdziesiątych, w czasach gdy w Polsce „budowano świetlaną socjalistyczną przyszłość”, nie przypuszczał, że będą w naszym kraju ludzie spekulujący akcjami, kontraktami czy walutami. Swoją drogą ciekawie koresponduje z socjalistycznymi ideami i ich historyczną oceną wątek z powieści związany z postacią Zygmunta Buscha, brata lichwiarza, który dogorywając na gruźlicę, do końca wierzy w dążące do ideału socjalistyczne społeczeństwo i zaczytuje się w dziełach Karola Marksa.

Money makes the world go round…

…śpiewała Liza Minelli w „Kabarecie” Boba Fossa. Różne wersje tego już klasycznego tekstu powtarzają jak mantrę bohaterowie „Pieniądza”. Nawet idealiści: wspomniany już Zygmunt – walczący z kapitałem, w jakiś sposób potwierdzający, że póki co jest on siłą napędową świata, czy Jerzy Hamelin – próbujący zmieniać Bliski Wschód, wykorzystując do tego finansowe i spekulacyjne „paliwo”.

Wystarczy wspomnieć Gordona Gekko z „Wall Street” Olivera Stone’a czy Jordana Belforta z młodszego o ponad ćwierć wieku „Wilka z Wall Street” Martina Scorsese.

”Chciwość jest dobra!”, mówił Gekko… No właśnie. Są elementy ludzkiej natury, które się nie zmieniają. Od stu trzydziestu lat? Chyba nawet jeszcze dłużej. Można pokusić się o stwierdzenie, że cały dwudziestotomowy cykl o Rougon-Macquartach to encyklopedyczny opis niezmiennych ludzkich cech, a właściwie wad i przypadłości.

O czym jest „Pieniądz”? Próba opisu bez spojlerowania

Bohater „Pieniądza”, Saccard, posługuje się pseudonimem. To Arystydes Rougon. Użycie nowego nazwiska zostało na Saccardzie niejako wymuszone przez jego brata Eugeniusza, polityka. Dzięki informacjom obracającego się w kręgach bonapartystów krewniaka Saccard zarobił fortunę, inwestując w nieruchomości w Paryżu, przebudowywanym w połowie dziewiętnastego wieku. Tego dowiedzą się czytelnicy z drugiego tomu sagi o Rougon-Macquartach, zatytułowanego „Zdobycz” (to oficjalny tytuł, choć wspomniana już wcześniej tłumaczka Zoli, Halina Suwała, uważała, że polski kontekst nie pokrywał się z intencjami autora). Saccard w „Pieniądzu” to już człowiek, który ma za sobą finansowy krach, ale też wyznawca, który traktuje pieniądz z religijnym wręcz uwielbieniem. Oczywiście warto przeczytać wszystkie tomy cyklu, nie jest to jednak niezbędne, by dać się wciągnąć w fabułę „Pieniądza”, wydanego przez Zolę dwadzieścia lat po „Zdobyczy”. Czytelnik dowiaduje się tu o samym fakcie finansowego upadku głównego bohatera, ale też i o tym, jak ten wykorzystuje ludzką chciwość i „wishful thinking” inwestorów. Wznosi się wraz z nimi do finansowego raju. Po kilku miesiącach giełdowego szaleństwa… Nie, nie – więcej spojlerowania nie będzie. Tych, którzy zainteresowali się losami Saccarda, jego brata, wrogów i przyjaciół (hmm, czy on miał przyjaciół?), funkcjonowaniem paryskiej giełdy w drugiej połowie dziewiętnastego wieku, zapraszam do lektury odświeżonej wersji „Pieniądza” – koniecznie z posłowiem Grzegorza Zalewskiego.

Być może zaprzysięgli humaniści zainteresują się, choćby w teorii, różnymi, w tym psychologicznymi aspektami rządzącymi rynkiem akcji. Z drugiej strony – inwestorzy przekonają się, że kursy zamknięcia i otwarcia, transakcje terminowe i „gra na zwyżkę” nie muszą być kojarzone wyłącznie ze zdigitalizowaną współczesnością giełdowego parkietu. „Pieniądz” Emila Zoli dla jednych i drugich będzie interesującym doświadczeniem i zaproszeniem do poznania zupełnie nowych światów. Za próbę przypomnienia, że istnieją mosty, które światy te łączą, i za zaproszenie do skorzystania z nich – wielkie dzięki dla wydawcy.

Emila Zola – (ur. 2 kwietnia 1840 w Paryżu, zm. 29 września 1902 w Paryżu) – eseista, dziennikarz, krytyk sztuki, francuski pisarz, główny przedstawiciel naturalizmu. Jego wszystkie utwory (opera omnia) zostały umieszczone w Indeksie ksiąg zakazanych dekretami z 1894, 1895, 1896 i 1898 roku. Dwadzieścia powieści z cyklu Rougon-Macquartowie. Historia naturalna i społeczna rodziny za Drugiego Cesarstwa opublikowany został w latach 1871–1893. W zamierzeniu autora miał pokazać stosunki społeczne epoki II cesarstwa. Przedstawia on rozległą panoramę francuskiego społeczeństwa i stanowi ważny dokument tamtych czasów. Cały cykl utrzymany był w duchu naturalizmu, którego podbudowę teoretyczną Zola przedstawił w studium „Powieść eksperymentalna” („Le roman expérimental”, 1880).

Do cyklu Rougon-Macquartowie należą między innymi najsłynniejsze powieści Zoli: „Germinal”, „Nana”, „Bestia ludzka”.

Przeczytaj fragment książki:

Pieniądz

Issuu is a digital publishing platform that makes it simple to publish magazines, catalogs, newspapers, books, and more online. Easily share your publications and get them in front of Issuu's millions of monthly readers.

Książka „Pieniądz” jest już dostępna w sprzedaży.

Artykuł sponsorowany