Marta Motyl

Kupiłam książkę Sztuka prowokowania z polecenia. Wiedziałam o niej tylko tyle, że jest dobra. Zaskoczyło mnie jednak, jak dobra jest! Marta Motyl na podstawie kilku dzieł sztuki snuje opowieść o świecie, sztuce, historii, zmianach w postrzeganiu piękna czy tego, co uznawano za prowokacje kiedyś, a co dzisiaj. Punktem wyjścia do rozważań jest kilka znanych obrazów, jedna “rzeźba”, “jedno” zdjęcie i jeden fresk. Nazwiska znane: Picasso, Michał Anioł, Malewicz, Munch, Natalia LL, Fouquet, Manet, Monet, Duchamp. Autorka jednak wplata w eseje o wiele więcej niż te pojedyncze egzemplarze wyrzutów kreatywności – wspomina też o pozostałej twórczości tych oraz innych artystów, zahaczając o inne dzieła. Wspaniale opisuje Lolitę Nabokova, czy nawet utwory muzyczne zainspirowane lub pasujące do tematyki. Wspólnym wątkiem wszystkich jest tytułowa prowokacja. 🎨 Konteksty Autorka szeroko omawia konteksty sztuki – dlaczego w ogóle dzieła prowokują, jaką prowokacja ma rolę społeczną, jakie są jej rodzaje i jak jest wywoływana, bo wcale nie musi być intencyjna. Wystarczy, że ktoś patrzący poczuje się prowokowany i już. Teraz, jak już o tym przeczytałam, wydaje się to logiczne i oczywiste. Marta Motyl uświadamia więcej tego typu efektów psychologicznych, o których raczej nie myśli się często. Sztuka prowokowania porusza także tematy kobiet w sztuce (prostytutka jako Matka Boska u Maneta),oraz ogólnie emancypacji. Pojawiają się w niej postacie kontrowersyjne, jak Picasso, którego częścią procesu twórczego było dręczenie psychiczne bliskich sobie kobiet (twierdzi jego wnuczka). Są też prowokacje zaskakujące, które nawet nie muszą korzystać z kontrowersyjnych tematów. Monetowi udało się sprowokować widzów pejzażem wschodzącego słońca portu w Hawrze. 🎨 Błyskotliwie Marta Motyl niewątpliwie świetnie łączy kropki, widać w tych tekstach erudycję i głębokie przemyślenie zagadnień. Eseje są błyskotliwe, oparte o bardzo wiele źródeł (zaznaczonych setkami przepisów). Niesamowicie ciekawe są jej interpretacje. Połowy rzeczy bym sama nie zauważyła, a jeszcze więcej nie umiała zrozumieć czy skonfrontować z wiedzą i ujrzeć we właściwym kontekście. Sama nie umiałabym dostrzec prowokacji poza tymi najbardziej oczywistymi przykładami. Autorka świetnie tłumaczy przejście od estetyzmu sztuki do ideowości na przestrzeni czasów. W skrócie chodzi o to, że czasami ważniejsze jest to, o czym jest dzieło, co nam chce przekazać, a nie jak wygląda, czy jest estetyczne, dopracowane itp. Jest to naprawdę cenna wiedza. Dzięki temu już rozumiem, że ocena wyglądu dzieła to absolutnie nie wszystko, czasami nawet nie ma żadnego znaczenia. Motyl przedstawia niezwykle ciekawą perspektywę. Daje narzędzia do rozumienia czym jest sztuka w ogóle, jak się zmieniała i jak ją należy rozumieć. Po tytule tej książki, zupełnie się tego nie spodziewałam. Sądziłam, że znajdę w środku zbiór kontrowersyjnych ciekawostek. Otrzymałam coś znacznie cenniejszego, zrozumienie kontekstów kulturowych i społecznych, na które sztuka prowokowania ma wpływ.