Jesteśmy społecznością, która kocha książki

„Ipsos 301 p.n.e.” to kolejna już popularnonaukowa pozycja autorstwa Grzegorza Lacha wydana w serii Historyczne Bitwy. Tematem książki są wojny diadochów (następców Aleksandra),czyli seria konfliktów, w której dawni wodzowie Macedończyka starali się podporządkować sobie to, co zostało z jego imperium. Okresowi hellenistycznemu poświęca się stosunkowo niewiele uwagi choćby w edukacji szkolnej, także liczba publikacji popularyzatorskich na ten temat nie jest duża (prace A. Świderkówny są tu chlubnym wyjątkiem). Książka G. Lacha dobrze więc wypełnia pewną lukę w polskiej literaturze historycznej. Na niecałych dwustu stronach małego formatu Autor przedstawia sytuację polityczną od śmierci Aleksandra w roku 323 p.n.e. aż po tytułową bitwę pod Ipsos w 301 r. p.n.e., a w epilogu dochodzi aż do śmierci Seleukosa I Nikatora w roku 281 p.n.e. Trzeba więc przyznać, że wydarzenia wojen diadochów przedstawił w wielkim skrócie. Narracja biegnie szybko i – co wynika z charakteru zachowanych źródeł – punktowo skupia się na poszczególnych bitwach czy oblężeniach. G. Lach podaje za każdym razem odpowiednie odsyłacze do materiału źródłowego, a więc zwłaszcza Diodora i Plutarcha, natomiast nie stawia przypisów do literatury naukowej. Taki system stosuje także w innych swoich pracach. Osobiście uważam, że zastosowanie tych ostatnich byłoby korzystne dla całości książki. Umożliwiłoby też dokładniejsze skupienie się na sprawach kontrowersyjnych czy takich, co do których badacze różnią się opiniami. Najbardziej tego właśnie mi brak w „Ipsos...”: większej szczegółowości i dokładniejszej analizy wydarzeń. Omawianej książce nie dostaje moim zdaniem objętości. Stoi za tym ów wspomniany wyżej niedobór szczegółowej analizy podpartej opiniami innych historyków. Autor wykorzystał obszerną bibliografię, ale w tekście nie widać dobrze, gdzie korzysta z prac innych badaczy, a gdzie tylko śledzi źródło. W ten sposób praca bardzo zbliża się do poruszającego analogiczną tematykę fragmentu ciekawej skądinąd pracy A. Świderkówny „Hellada królów”, w którym Autorka po prostu opisuje koleje rywalizacji o spadek po Aleksandrze. Trzeba zaznaczyć, że G. Lach napisał już wcześniej „Wojny diadochów 323-281 p.n.e.” i – chyba – „Ipsos...” jest po prostu skrótem poprzedniej książki. Nie czytałem tej starszej pracy i nie wiem, czym się w istocie różni, ale sądzę, że wobec przyjęcia takiego, a nie innego tytułu dla tomu Historycznych Bitew, należałoby w niej rozszerzyć rozdział na temat tytułowego starcia. Wiem, że w tej serii cała książka nie jest poświęcona jednej bitwie, niemniej kilka stron z dwustu to trochę za mało (nawet wobec ubóstwa źródeł). Qua de causa – jakby to ujęli Rzymianie – przyznaję „Ipsos...” siedem gwiazdek. To nieźle napisana popularna monografia wojen diadochów (jako całości) skierowana do słabo zaznajomionego z epoką hellenistyczną czytelnika. Bardziej zaawansowani i zainteresowani zapewne odczują niedosyt szczegółów, zwłaszcza że obszerna bibliografia powinna sugerować, że Autor w wielu miejscach wzbogaci śledzenie narracji źródłowej odniesieniami do literatury naukowej. Myślę jednak, że w skali całej serii Historyczne Bitwy niniejszy tomik prezentuje się całkiem nieźle i można się z lektury „Ipsos...” sporo dowiedzieć o początkach ery hellenistycznej. Pozostaje tylko pytanie, czy to nie drugie wydanie „Wojen diadochów...”. Tomasz Babnis