Ludwik Świeżawski

Druga część trylogii opowiada o życiu Artura Grottgera od powstania styczniowego do zakochania się w młodziutkiej Wandzie Monné i najszczęśliwszego ich pobytu w Dyniskach w 1866 r. Ona miała wówczas 16, on 29 lat. Pięknie jest opisane powstanie styczniowe, które Grottger obserwował z Wiednia, a potem jego uwiecznianie w "Polonii" i w "Lithuanii". Opis miłości do Wandy rozdął autor nie do zniesienia. Ewidentnie poniósł go nadmiar materiału, którego dostarcza wielki zbiór listów i pamiętników "Arthur i Wanda: dzieje miłości Arthura Grottgera i Wandy Monné". W efekcie druga część tomu, choć śliczna w opisach wsi i wzajemnego uczucia, grzęźnie niemiłosiernie, przetykana czasem całostronicowymi wypisami z listów i wspomnień (skądinąd ta polszczyzna romantyczna jaka w swej afektowanej rozwlekłości cudna, mmm). Jak to nieraz bywa, bogactwo źródeł staje się przekleństwem wielu biografów i utrapieniem czytelników. Ale... kto dziś tak kocha?