Jesteśmy społecznością, która kocha książki

Lubię książki, które poruszają temat recepcji antyku grecko-rzymskiego w późniejszej literaturze polskiej i powszechnej. Ostatnimi czasy pojawiło się kilka tego rodzaju pozycji, toteż z dużym zainteresowaniem sięgnąłem po monografię traktującą o takiej recepcji w przypadku - moim zdaniem - najwybitniejszego polskiego poety XX wieku. Na podkreślenie zasługuje wybranie przez Ruszara tematyki rzymskiej, a nie częściej analizowanej, greckiej. Poezja i eseistyka Herberta obfituje w nawiązania do tradycji klasycznej, ale obraz Rzymu nie jest wcale jednoznaczny. Autor zwraca uwagę na kilka głównych znaczeń cywilizacji rzymskiej. Po pierwsze jest ona zaporą przed barbarzyństwem (tu piękna analiza "Lekcji łaciny") i gwarantem trwania przy określonych wartościach kulturowych i moralnych. Po drugie stanowi rodzaj kodu, dzięki któremu twórcy XX wieku mogą prowadzić dialog z literaturą wcześniejszą. Po trzecie wreszcie Rzym cesarski jest dla Herberta metaforą totalitarnego imperium. Ruszar bardzo ciekawie eksponuje wszystkie te przeciwstawne znaczenia cywilizacji rzymskiej obecne w dziełach Herberta. Wielokrotnie odwołuje się do biografii poety (wspomnę tu tylko, że nazywał on klęskę wrześniową "upadkiem Rzymu") i do jego lektur, zwraca uwagę na intertekstualny charakter jego twórczości, którą potwierdza drobiazgową analizą niektórych wierszy. Ponadto rozpatruje dzieła Herberta na tle innych ówczesnych autorów polskich i na tle żywych także po wojnie sporów o romantyzm i klasycyzm w naszej kulturze. Dobrze, że proza i poezja Herberta zostały ujęte łącznie, bo stanowią jednak pewną spójną całość i rozdzielanie ich byłoby sztuczne. Książka napisana jest z dużą erudycją, Ruszar nie unika sporów z opiniami innych badaczy, ma własne zdanie i potrafi je należycie uzasadnić. Bardzo dobrze, że taka książka powstała, w moim odczuciu zasługuje na naprawdę wysoką ocenę. Tomasz Babnis