Jesteśmy społecznością, która kocha książki

Juan Manuel Marcos, wybitna postać kultury i literatury paragwajskiej, zapoczątkował odnowę prozy w tym kraju oraz stworzył nowy paradygmat gatunku w skali kontynentalnej. Stało się o właśnie za sprawą powieści „Zima Guntera”. Wczytując się w przedmowę Elżbiety Skłodowskiej z Washington University in. St. Louis można dowiedzieć się, iż „powieść Marcosa – z całym swym bogactwem wątków, stylów i ujęć – wydaje się stworzona z woli Mnemozyny, bogini pamięci i mądrości, matki muz. Mamy do czynienia z tekstem, w którym najstraszliwszy ból zadawany ciału i duszy przez państwowy terroryzm przeplata się z najwyższego lotu wyobraźnią liryczną, gdzie dążenie do autorefleksji, tak drogiej naszej postmodernistycznej epoce, nie jest tylko narcystycznym gestem pisarza-minotaura zamkniętego we własnym labiryncie, lecz szlachetnym aktem solidarności wyrażonym poprzez język, który – mimo złożoności – przeciera ścieżki rozwidlające się w stronę wyjścia, wyjścia z labiryntu”1. Słowa te są niebywałą zachętą do lektury, tym bardziej, iż osobiste doświadczania autora były związane z represjami dyktatury, więzieniem oraz torturami, którym sam Marcos stawił czoło. Potwierdzają to jego słowa „Można człowieka torturować, można go zabić w ciągu miesiąca lub w jednej sekundzie, można zakuć go w łańcuchy, oddalić od bliskich, pozbawić go życia, wygnać, zabronić, odmówić imienia, oszkalować. Można też odciąć mu ręce siekierą. Lecz nie możemy zmusić go do nienawiści wbrew jego woli”2. Historia opowiedziana przez Marcosa jest bardzo interesująca i wyraźnie widać w niej ślad jego własnych przeżyć. Autor przedstawia losy tytułowego bohatera, Paragwajczyka pochodzenia niemieckiego, Francisco Javiera Guntera i jego afroamerykańskiej żony, Elizy, którzy usilnie starają się uratować siostrzenicę Soledad spod paragwajskiej władzy. Dziewczyna gwałcona, torturowana, a także okradziona z własnej godności stała się ofiarą politycznego systemu, tak jak i inni bohaterowie utworu. W trakcie opisu wydarzeń, autor w sposób dosadny, ale i niebywale liryczny opisuje codzienne wydarzenia, uczucia, doświadczenia bohaterów, nawet te najbardziej intymne. Początkowe rozdziały książki skupiają się jednak bardziej na przedstawieniu sytuacji w kraju, jego zwyczajów, a także zawierają wtrącania i cytaty innych autorów, jednakże niezwykle oddają polityczny i kulturalny klimat paragwajskiego terroru. Poszczególne rozdziały obfitują również w opisy rzeczywistości różnych miejsc, m.in.: Asunción, Corrientes, Buenos Aires, Meksyku Pittsburgha, Nowego Jorku, Oklahomy, Madrytu, Paryża, a także i Bukaresztu. Dlatego też czytelnik dopiero pod koniec książki, gdy akcja nabiera rozmachu, dowiaduje się wielu istotnych szczegółów, a także bliżej poznaje Guntera i jego żonę. Książkę J. M. Marcosa można uzna za niecodzienny utwór literatury pięknej. Ukazuje on bowiem wielość interpretacji, znaczeń, ale przede wszystkim pokazuje świat okrutny, pełen nienawiści i terroru, widziany oczami autora. Mimo trudnego języka, przepełnionego wysoką liryką, zaawansowaną sztuką narracji i jej częstą zmianą, jest to pozycja godna polecenia każdemu czytelnikowi, a zwłaszcza temu wymagającemu. Na uwagę zasługuje również cytat autora, który najbardziej utkwił mi w pamięci, iż „u ludzi znajdziemy więcej rzeczy godnych podziwu niż pogardy”3. S.P-M. 1. J. M. Marcos, Zima Guntera, Wydawnictwo Kaligrafia, Warszawa 2015, s. 13. 2. J. M. Marcos, Zima Guntera, Wydawnictwo Kaligrafia, Warszawa 2015, s. 137. 3. J. M. Marcos, Zima Guntera, Wydawnictwo Kaligrafia, Warszawa 2015, s. 63.