Fundacja na rzecz Wydziału Zarządzania Uniwersytetu Warszawskiego zaprasza na stronę internetową poświęconą Brunonowi Schulzowi brunoschulz.edu.pl.

Zapraszamy do wysłuchania bezpłatnego audiobooka „Sklepy cynamonowe”, jednego z najgłośniejszych dzieł nietuzinkowego artysty.

Przenieś się do świata ze snu inspirowanego międzywojenną rzeczywistością. Czeka tutaj na ciebie zupełnie darmowy audiobook, przygotowany przez idealnie dobranego lektora, który zabierze cię w niezapomnianą podróż. Kontakt ze sztuką to kontakt z samym sobą. Znajdź odwagę na tę przyjaźń. Znajdź odwagę na więcej. Wejdź w świat pół-snu i bądź tam, gdzie dorastał wybitny pisarz i gdzie tworzyły się jego marzenia.

Wejdź do sklepu pachnącego cynamonem. Wejdź do świata prawdziwej sztuki.

Audiobook „Sklepy cynamonowe”

„Sklepy cynamonowe” to coś więcej niż zahaczenie o autobiografię. To dzielenie się przez Bruno Schulza z czytelnikami głębokimi warstwami podświadomości: prawdziwymi uczuciami, lękami, podziwem i radością w stosunku do poszczególnych zdarzeń czy postaci z życia.

Punktem centralnym, któremu możemy się przyjrzeć, jest rodzinna miejscowość – Drohobycz w nieco zmienionej wersji na potrzebę ukochanego przez Brunona gatunku literackiego.

Ciężko rozstrzygnąć, kto jest tak naprawdę głównym bohaterem – ojciec, kupiec z w zasadzie nieograniczonymi mocami i niemal statusem bóstwa, czy może młody chłopak, który odpowiada za wykreowanie całego mistycznego świata, o którym czytamy w opowiadaniach. Z pewnością sceny z życia w sklepie, skąpane w bujnej wyobraźni autora to pierwszy plan, po którym możemy zobaczyć coś więcej – obiecany przez samego pisarza świat wartości i głębi. W latach 1933-1934, po wydaniu „Sklepów cynamonowych”, Bruno Schulz nareszcie zasłużenie zmienił status społeczny z niedostrzeganego nauczyciela na rozpoznawalnego i cenionego pisarza.

Drohobycz Brunona Schulza

Bruno Schulz to niezwykła i zdaje się nadal mocno niedoceniona postać o ciekawym, acz trudnym życiorysie, która zapewne oczaruje niejednego z nas. Prawdziwe odkrycie polskiej literatury i malarstwa, artysta, który zapoczątkował nowy nurt w sztuce i odebrał dotychczasowemu sposobowi wyrażania się jego dość klasyczną postać.

Zainspirował wielu twórców teatralnych, kolejnych malarzy, pisarzy i reżyserów, którzy z ogromnym wysiłkiem próbowali oddać sposób patrzenia na świat autora „Sklepów cynamonowych”.

Dzięki niemu postrzeganie sztuki diametralnie się zmieniło, a jego przeżycia i kreatywność doprowadziły do powstania bardzo metaforycznego, zaskakującego i pełnego narracji nowego świata - świata modernizmu. Ujawniał często w groteskowy i nieco hiperbolizowany sposób życie codzienne kupców żydowskich. Sam pochodził z żydowskiej rodziny, w której kultywowano polskie tradycje i mówiono tylko po polsku.

Urodzony w 1892 roku w Drohobyczu zmarł postrzelony w getcie w 1942 w tej samej miejscowości, którą przez całe życie darzył wyjątkowo ciepłym uczuciem, co jest widoczne w jego dziełach.

Drohobycz to obecnie ukraińskie miasto niedaleko Lwowa, znane w okresie międzywojennym z bardzo szybkiego rozwoju dzięki złożom ropy naftowej i pracowitej ludności żydowskiej. W czasach zamieszkiwania przez Schulza było jeszcze polskim miastem. Stało się bardzo rozpoznawalne dzięki jego najsłynniejszemu mieszkańcowi.

Opisy postaci, nazwy ulic, charakterystyka mieszkańców to motyw powtarzający się w pracach Schulza. Jego prawdopodobnie najbardziej znani nam przyjaciele to Zofia Nałkowska, zamieszkująca w Warszawie, czy Witkacy z Zakopanego – często ich odwiedzał, mimo swego przywiązania do rodzinnego miasta.

Rękę Brunona możemy podziwiać m.in. w pierwszej edycji „Ferdydurke” Witolda Gombrowicza, do którego przygotował ilustracje. Schulz sam także docenił swą twórczość malarską we własnych opowiadaniach „Sanatorium pod Klepsydrą”, gdzie zademonstrował oba talenty artystyczne, które możemy obecnie podziwiać.

Był to człowiek renesansu w pełnym tego wyrażenia znaczeniu, gdyż choć fizycznie z tym okresem historycznym niezwiązany, miał naprawdę wiele różnych talentów.

Pełne ekspresji malarstwo

Niesłychanie intrygującym motywem w jego obrazach i rysunkach jest przeciwstawienie sobie dwóch pierwiastków świata: męskiego i żeńskiego w bardzo dosłownej odsłonie, pokazujące odwieczną walkę kobiety i mężczyzny.

W tym scenariuszu kobieta jest swego rodzaju demoniczną siłą, antagonistyczną w stosunku do męskiego lęku o przetrwanie. Kobieta jest w nich przystrojona erotyzmem, mężczyzna natomiast jest w pewnym sensie karykaturą siebie, niskim i pokracznym stworzeniem, co ma za zadanie pokazać, jak bardzo Pan został zniewolony przez Panią. Taką odsłonę pokazuje „Xięga Bałwochwalcza”, czyli zbiór ok. 20 rysunków, powstała ok. 1920 roku.

To jeden z niewielu na świecie przykładów graficznej techniki cliché verre (tłumaczenie z j. francuskiego: „szklana klisza”). Na transparentnej powierzchni kładzie się substancję z pigmentem, a następnie „wyskrobuje” na niej rysunek za pomocą ostrego narzędzia, np. igły. Nazwa pochodzi ze skojarzenia z negatywem, który dokładnie jak w kliszy, widoczny jest dzięki zaangażowaniu światła.

Śmiałym, acz nieodbiegającym od rzeczywistości stwierdzeniem będzie, że „Xięga Bałwochwalcza” to sadomasochistyczny świat dwóch płci, gdzie kobieta jest pierwszym, a mężczyzna drugim członem tego określenia. Niektórzy doszukują się w tej interpretacji fetyszyzmu i osobistych preferencji tudzież marzeń erotycznych autora.

Nie wiemy i nigdy nie dowiemy się, czy tym właśnie się kierował, ale z pewnością czyni go to człowiekiem dalekim od określenia „nudny”.

Pragmatyzm malarski

Przykłady twórczości użytkowej, a raczej światopoglądowej po wybuchu II wojny światowej to plakaty propagandowe i portrety Stalina.

Wyrażały bunt w stosunku do niesprawiedliwości, którą Schulz odczuwał w obrębie swego własnego życia i przyglądając się losom swoich rodaków. W 2001 roku odkryte freski artysty w pokoju dziecka Feliksa Landaua, gestapowca i dowódcy jednej z grup Żydów do pracy przymusowej w getcie, przełamują nieco jego wizję świata, przez co zadanie określenia jego twórczości jednym mianem nie należy do najłatwiejszych.

Były prawdopodobnie najpogodniejszym z jego dzieł i choć działał na zlecenie, a nie z potrzeby serca, przedstawił bajkowy świat krasnoludków i królewien wraz z dziećmi wrogiego zleceniodawcy. Możemy oddać się zadumie od jego pracami w Muzeum Literatury im. Adama Mickiewicza w Warszawie, gdzie odnajdziemy najwięcej jego dzieł - ponad 300 eksponatów. W dalszym ciągu podejrzewamy, że sporo z nich nie odnajdzie się już przez zagubienie i zniszczenie podczas wojennej zawieruchy. A szkoda.

Strona brunoschulz.edu.pl/ powstała w ramach projektu sfinansowanego ze środków Narodowego Centrum Kultury jako część programu Kultura w Sieci i ma na celu przybliżenie sylwetki Brunona Schulza - artysty tworzącego w okresie międzywojennym, którego twórczość wciąż wzbudza wiele emocji.

Artykuł sponsorowany