Jesteśmy społecznością, która kocha książki

Maleńka książeczka, dawno wydana, trąci myszką, ale dotyka ciekawych spraw, przedstawia kluczowe w Azji postacie. Bohaterami tej książki jest trzech azjatyckich polityków: Zulfakir Ali Bhutto i jego partnerzy Indira Gandhi i Mujibur Rahman. Wszyscy oni mieli duży wpływ na wyzwolone spod brytyjskiego panowania Indie. Cała trójka zginęła tragicznie, zabita w zamachach. W książce dużo faktów, przekrój historii Pakistanu, jego relacji z Indiami, powstanie Bangladeszu, udział Indii w tym. Poniżej przedstawiam treść niektórych rozdziałów. PRELUDIUM Czterysta lat temu w czas podboju Indii przez Mogołów pewnego właściciela ziemi z Radżputany zmuszono do przejścia na islam. Już jako muzułmanin wyjechał na północ zakupiwszy majątek ziemski (zamindari) w Sindzie. W tej zamindarskiej rodzinie urodził się ojciec Zulfikara Shahnawaz Khan Bhutto. Za zasługi dla Brytyjczyków nagrodzony tytułem szlacheckim. Jako przedstawiciel zamindarów z Sindu dołączył do Jinnaha agitując za utworzeniem Pakistanu. W 1947, gdy księstwa Indii miały wybierać między przyłączeniem się do Pakistanu lub Indii Shanawaz w księstwie Dżanagadh przekonywał za opcją pakistańską. Armia indyjska rozwiązała ten problem zajmując Dzanagadh. Jego syn Zulfikar urodził się z jednej trzech żon, nawróconej na islam hinduski Khurshiid. Kształcony w Karaczi, i Bombaju stał się dziedzicem ogromnego majątku. Po podziale Indii wyjechał na studia do Anglii. Do 1953 roku studiował w USA w Berkeley, potem w Oxford. Politologię i prawo. Będąc studentem ożenił się Nusrat Isphani z arystokracji irańskiej. Brała ona potem czynny udział w polityce jako Nusrat Bhutto, podobnie jak ich córka Benazir Bhutto. Po powrocie latami zabiegał w Indii o zwrot mienia nie decydując się długo, czy wybrać Indie czy Pakistan jako miejsce życia. Dopiero jako minister Pakistanu zdecydował się osiedlić w Karaczi i wycofał roszczenia z sądu indyjskiego. W październiku 1958 generał Ayub Khan po raz pierwszy przejął władzę od cywilów zostawiając jednak Za Ali Bhutto w rządzie. W SPLOCIE KONFLIKTÓW Początek obu państw oznaczał dramat podziału dwóch wielkich prowincji na zachodzie Pendżabu, na wschodzie Bengalu. Ofiarą kampanii nienawiści podsycanej przez ligę Muzułmańską i hinduskie Stowarzyszenie ochotników był Gandhi,zamordowany w w 1948 roku. Towarzyszyły temu spory o podzielone o odszkodowanie za porzucone podczas exodusu z państwa do państwa mienie, problemy z dostosowanie się uchodźców. Między Indiami a Pakistanem tez dochodziło do sporu o podział armii, skarby państwa, sprawiedliwe rozdzielenie tam i kanałów, ale największym problemem okazał się Kaszmir. Księstwem Dżammu i Kaszmiru od stu lat rządziła hinduska dynastia Dogra. W 1932 szejk Mohammed Abdullah stworzył partię na wzór indyjskiej partii Kongresu. Jesienią 1947 maharadża Hari Singh wahał się czy dołączyć do Indii czy do Pakistanu, najchętniej wybrałby niezależność. Gdy w sąsiadującej z Pakistanem części kraju Puncz doszło do powstania, poparły je plemiona z Pakistanu. Tracący władzę Hari Singh poprosił o pomoc Indie. Otrzymał ją za cenę zgody dołączenia do Unii Indyjskiej, co popierała też partia Mohammeda Abdullaha. Mimo, że prawnie w takiej sytuacji Kaszmir należał do Indii, Nehru zgodził się na plebiscyt. Pod warunkiem, że plemiona Pasztunów walczące na terenie Kaszmiru (za zgodą swego pakistańskiego rządu) wycofają się. W kwietniu 1948 w Kaszmirze walczyły już z indyjskimi regularne oddziały armii pakistańskiej. ONZ wypracował zgodę. Ustalono zawieszenie broni, wycofanie armii zarówno indyjskiej jak i pakistańskiej i plebiscyt ludności. 1 stycznia 1949 roku przestano strzelać. Wtedy też ustalono linie zawieszenia ognia - do dziś linia kontrolna funkcjonuje w roli granicy. Ani Indie ani Pakistan nie wycofały wojsk. Nie doszło więc tez do plebiscytu. Indyjskie upieranie się przy Kaszmirze Pakistan traktował jak niepogodzenie się z istnieniem Pakistanu, niezgodę na podział Matki Bharat, niepodzielnych Indii szczególnie lansowaną przez ekstremistyczne ugrupowania hinduskie. Mimo uznania w Indiach świeckości jako fundamentu polityki, wielu uznawało wyższość hinduizmu nad innymi religiami. Ayub Khan tak pisał o relacjach Pakistanu z Indiami "Przyjaciele - tak! patroni - nie! (Friends, not masters) Antyindyjskość było częścią walki o władzę. Jeśli ktoś dążył do ugody z Indiami, konflikt zaczynały prowokować nacjonalistyczne ekstremalne ugrupowania muzułmańskie. Pakistan dumny z odrębności narodowej i czystości religijnej (tylko muzułmański) zaczynał głosić hasła "świętej wojny" (dżihad"). W Pakistanie ukształtowały się dwie koncepcje wizji państwa - dla muzułmanów, czy muzułmańskie. Konstytucja potwierdziła islamski charakter państwa, ale w między czasie ofiarą tego sporu stał się następca Jinnaha premier Liaquat Ali Khan zamordowany z ręki fanatycznego mułły. Chaos rósł, słabło znaczenie Ligii muzułmańskiej (szczególnie w Pakistanie Zachodnim). Pakistan powstały w dwóch oddalonych od siebie o 2 tysiące km częściach, na wschodniej i zachodnio-północnej granicy Indii składał się z prowincji o różnym stopniu rozwoju. Z jednej strony w Zachodnim plemiona pathańskie i beludżyjskie, z drugiej przeludnione wsie bengalskie. Każda ze składajacych się na Pakistan narodowości (thańska, beludżyńksa, sindi, pendżabska czy bengalska) od początku miała poczucie swej odrębności. Zaniedbano politykę integracyjną wobec nich. Rósł też konflikt językowy. Ideolodzy Ligii uważali że językiem Pakistanu powinien być język o alfabecie arabskim, bo w nim napisano Koran. Dlatego w 1948 odgórnie za język urzędowy uznano urdu (język północno-zachodnich Indii) nieznany w Bengalu. Prowincje też chciały uniknąć dominacji najbogatszego Pendżabu. Było to niemożliwe, bo w rządzie przeważali Pendżabczycy. W 1956 przyjęto po wielu tarciach konstytucję uznając Pakistan islamską republiką federacyjną. Obie części - wschodni i zachodni Pakistan - miały po 150 delegatów w Zgromadzeniu Narodowym, ale wybory odkładano. Pakistan zaczynał na niskim poziomie rozwoju, jako kraj rolniczy z zadłużonymi chłopami, z produkcją żywności nie nadążająca za popytem. Pomocy szukano za granicą. Za cenę stania się przyczółkiem Ameryki z bazą lotniczą w Peszawarze, skąd Amerykanie organizowali akcje wywiadowcze nad Związek Radziecki i Chiny. W polityce narodowej naraził się tym innym państwom muzułmańskim. Chaos rósł. Strajki z powodu drożyzny i zamieszki doprowadziły prezydenta Mirzę do wprowadzenia stanu wojennego. Użyta do tego armia przejęła władzę. w 1958 generał Ayub Khan pozbył się Mirzy rozpoczynając sanację Pakistanu od usunięcia skorumpowanych urzędników Ligii Muzułmańskiej. Stan wyjątkowy oznaczał zawieszenie działalności partii, rozwiązanie parlamentu. Kraj ogarnęły represje, walka z czarnym rynkiem. Khan chciał reformy rolnej, reformy oświaty, rozwiązania kwestii mienia uchodźców i budowy nowej stolicy. Zbudowano ją 10 km od Rawalpindi, w Pendżabie. Pierwsze lata "rewolucji" ożywiły gospodarkę, pomógł zakaz strajków. W rolnictwie ustalono górną granicę posiadanej ziemi, Nadwyżki za odszkodowaniem przejmowało państwo. W 1960 jako jedyny kandydat Ayub Khan został wybrany prezydentem. W 1962 roku uchwalono drugą konstytucję. Ulemom nie przyznano żadnych realnego wpływu na politykę. Otwierała ona drogę do reformy rolnej i nacjonalizacji. Ale demokracja pakistańska była specyficzna. Osoby przedstawiające niebezpieczeństwo można było np 3 miesiące trzymać w areszcie bez sądu. Bengalską stolicę w Dhace uznano za drugą stolicę Pakistanu, bengalski zatwierdzono na równi z urdu jako język urzędowy. Tempo wzrostu (9%) zadziwiło Zachód. Dla kraju oznaczało to jednak koncentrację bogactw w rękach nielicznych. W rękach 22 rodzin znalazło się 60% przemysłu i 80% banków. Z historii późniejszej: Zulfakir Ali Bhutto, były premier Pakistanu powieszony 4 kwietnia 1979 na dziedzińcu wiezienia w Rawalpindi. Historia nowo utworzonego państwa Pakistanu zaczyna się w 1947 roku. Bhutto wszedł do rządu już w 1958 roku, od 1963 był ministrem spraw zagranicznych w rządzie Ayuba Khana.Walczył na arenie międzynarodowej o wzrost prestiżu Pakistanu, często publicznie atakując Indie. Kiedy podczas wojny w 1965 próba uzyskania przez Pakistan Kaszmiru nie udała się, Bhutto zrzucił odpowiedzialność na Ayuba Khana korzystając z tej sytuacji, by przejąć jego władzę. Bazując na antyindyjskim nacjonalizmie i pragnieniu reform w Pakistanie. Szczególną popularność zyskał w Pakistanie Wschodnim, ale tam nie potrafił podzielić wizji jego przywódcy Bengalczyka Mujibura Rahmana. Został więc w 1971 przywódcą Pakistanu zmuszonego do pogodzenia się ze stratą w wyniku wojny 1971. Pakistanu Wschodniego, który przemienił się w Bangladesz. Rozpoczął modernizację kraju, podjął się negocjacji z Indiami zyskując tym sukces międzynarodowy, ale w lipcu 1977 stracił władzę w kraju. Po przejęciu jej przez wojskowych Zulfikarowi Ali Bhutto grozi śmierć. Pakistan przy swojej destabilizacji nie jest w stanie utrzymać demokracji, porządek jest wprowadzany przez wojskowych. Idee Bhutto na temat islamskiego socjalizmu nie zostały urzeczywistnione. Pisał on, że "Pierwsze ziarno socjalizmu wypuściło pęd dzięki islamowi" jeszcze za czasów proroka, była nią zasada równości.W swoich porywających mowach mówił, że gotów jest dla swoich idei umrzeć. Czy spodziewał się, ze naprawdę stanie przed taką próbą? Krytykując go za zamiłowanie do zbytku, alkoholu, kobiet i rozliczanie się z przeciwnikami za pomocą najemnych bandytów, doceniano jego przywiązanie do islamu, troskę o biednych i talent oratora. Daleko mu było do ideału za jaki w Pakistanie uchodzi zmarły rok po założeniu państwa Jinnah. Kopiuję tu moją opinię z bloga Zahry valley-of-dance i z mojej strony nietylkoindie.