Jesteśmy społecznością, która kocha książki

Książka “Muzyka i cierpienie” Antona Neumayra to zestawienie biografii znakomitych kompozytorów wszechczasów: Wolfganga Amadeusza Mozarta, Ludwiga van Beethovena, Johannesa Brahmsa, Fryderyka Chopina i Piotra Czajkowskiego. Autor jest światowej sławy lekarzem chorób wewnętrznych i cenionym pianistą. Łącząc zamiłowanie do muzyki z wiedzą medyczną, stara się przybliżyć czytelnikom osobistości świata sztuki w niecodzienny sposób; postanawia przyjrzeć się ich życiu nie tylko przez pryzmat geniuszu, jak zwykliśmy to robić, ale różnych schorzeń, również tych, które stały się przyczyną ich śmierci. Korzystając z zachowanych opisów objawów i relacji (zarówno świadków jak i i samych pacjentów),Neumayr w każdym przypadku odtwarza na nowo analizuje przebieg choroby, a następnie dotychczasowe - często zróżnicowane - interpretacje konfrontuje z nowymi hipotezami zgodnymi ze stanem współczesnej wiedzy; na koniec stawia własną diagnozę. Ci, którzy po tym tytule oczekują po prostu skondensowanych biografii, mogą się rozczarować. Choć nawiązanie do życiorysów muzyków jest oczywiście nieuniknione, to jednak analiza stanu zdrowia wysuwa się na pierwszy plan. Szczególnie w rozdziale poświęconym Mozartowi. Można dojść do wniosku, że autor odmierza czas kolejnymi zachwianiami zdrowia, a to po kilku stronach staje się przytłaczające. Taka koncentracja na objawach, diagnozach i kuracjach sprawia, że autor czasami niepotrzebnie się powtarza. W kolejnych rozdziałach na szczęście proporcje zostają bardziej zrównoważone i lektura płynniej postępuje. Jeśli autor przywołuje konkretne wątki biograficzne, to chodzi albo o zarysowanie ogólnej sytuacji (tła),albo częściej o uchwycenie osobowości kompozytora, jego stanu psychicznego i zachodzących w tym obszarze zmian, powodowanych dokuczliwymi przewlekłymi dolegliwościami. Jest coś w “Muzyce i cierpieniu”, co uważam za szczególnie godne uwagi. W filozofii muzyki funkcjonuje pewien mit. Wiąże się on z teorią, wedle której doświadczenie muzyki zawsze skazane jest na niedoskonałość. Może to być źle nastrojony instrument, słabej jakości nagranie, pomyłka wykonawcy, zła akustyka lub chrapiący pan w trzecim rzędzie. Na jakość naszego odbioru wpływ ma wiele czynników - zewnętrznych, ale i wewnętrznych, jak choćby nasze podenerwowanie. Głuchota w przypadku kogoś takiego jak Beethoven, to tym większa niesprawiedliwość i tragedia. Jednak z punktu widzenia teoretyków muzyki jest to fascynujący fenomen: wybitny kompozytor nieubłaganie traci słuch, ale nie przestaje tworzyć; powoli pogrąża się w świecie, w którym może słyszeć swe dzieła w sposób idealny, niezmącony przekleństwem niedoskonałości. Neumayr odczarowuje ten mit. O wiele bardziej prawdopodobne i zgodne z wiedzą medyczną jest, że zamiast zapadać w absolutną ciszę, artysta zmagał się z uciążliwym szumem w uszach, dudnieniem i trzaskami wywołanymi uszkodzeniem nerwów. Maska pośmiertna geniusza zatopionego w świecie muzyki to w rzeczywistości odlew twarzy człowieka udręczonego własną niepełnosprawnością. Tak więc książka obnaża odmienne oblicze legendarnych kompozytorów. Wyraźnie kontrastujące z potocznym wyobrażeniem. Opisuje zmagania z niepełnosprawnością, bólem, poczuciem alienacji, niesprawiedliwości, niemocy. Ci ulubieńcy tłumów, cenieni za życia i uwielbiani po śmierci, nierzadko odchodzili w biedzie i zapomnieniu. Bez splendoru, nie dość spektakularnie. Może w tym właśnie rzecz, że śmierć nikogo nie faworyzuje. Każdego zastaje marnym. A jednak nawet ta marność przemijania twórcy nie uszczykuje nic z nieśmiertelności jego dzieła. Publikacja może nie jest rewelacyjna, ale dość dobra i ciekawa by się nad nią pochylić. Sama dziwię się, ile razy już do niej wracałam, a na pewno jeszcze wrócę. Język jest jak najbardziej przystępny. Specyficzne podejście może nie każdemu przypaść do gustu, studium chorób zajmuje bowiem dużo miejsca, a każdy z przypadków kończy zbędne podsumowanie i tak wielokrotnie przytaczanych diagnoz i sylwetek medyków zajmujących się danym kompozytorem. Pozycja dla tych, którzy nie boją się wyjrzeć poza mit. mealibri.blogspot.com