Jesteśmy społecznością, która kocha książki

Znakomita praca historyka z Uniwersytetu Gdańskiego, poświęcona pokoleniom odrodzonej Polski. Autor wyodrębnił trzy spośród nich. Pierwsze, - nazwane niepokornymi, od znanej książki Bogdana Cywińskiego „Rodowody niepokornych” – ludzie urodzeni w latach 60-tych i 70-tych XIX wieku. Drugie – generacja przełomu, inaczej 1905 roku i wreszcie trzecie – Polski niepodległej, albowiem wtedy dopiero wchodzili w dorosłe życie. W ramach tego podziału potrafi wyodrębnić też kolejne grupy, z reguły kilku-rocznikowe, o ile znacząco – przede wszystkim politycznie – różniły się od poprzedników lub następców. Oczywiście wnioski autora dotyczą przede wszystkim ówczesnej warstwy opiniotwórczej, czy jak chcą niektórzy – kulturotwórczej, uświadomionej narodowo i o pewnej wiedzy historycznej oraz postawie obywatelskiej, czyli szeroko rozumianą inteligencję, drobnomieszczaństwo oraz sferę ziemiańską. Jest to bowiem praca bardziej z zakresu historii kulturowej, z pewnym „skrętem” ku politycznej, niż społecznej. Tym niemniej nietypowa, albowiem dotyczy grup i zbiorowości, a nie pojedynczych osób, co siłą rzeczy powoduje pewne uogólnienia, jednakże w pełni uzasadnione. Oczywiście analizując tak wyodrębnione generacje II Rzeczpospolitej autor koncentruje się na kwestiach politycznych i kulturowych. Najpierw wyboru celu walki – autonomia, niepodległość, rewolucja ogólnoświatowa, potem metod – praca organiczna, działania w ramach obowiązującego prawa, radykalizm rewolucyjny. Niekiedy – szczególnie w obliczu wydarzeń 1905 roku, całe zbiorowości niejako zmieniały punkt widzenia, co z reguły było związane z zewnętrznym wydarzeniem pokoleniowym (rewolucja, ustanowienie Dumy, bratobójcze walki). Takie sytuacje przed wszystkim wpływały na roczniki kończące gimnazja i studentów, które jako najbardziej skore do czynów, brały w nich udział, na trwale wiążąc się z ówczesnymi przywódcami. W czasie I wojny światowej podziały powodowała kwestia szukania sojuszy oraz walki po stronie Ententy lub państw centralnych. Po odzyskaniu niepodległości natomiast wizja państwa, jego granic, ustroju, praw mniejszości narodowych i wyznaniowych. Co ciekawe na każdym etapie poszczególne generacje inaczej odczytywały i hierarchizowały poszczególne postacie i wydarzenia z historii Polski. A już historia najnowsza byłą przedmiotem największych sporów (co jak widać nie zmieniło się do dziś) i podziałów. Jednym słowem bardzo ciekawa publikacja o historii sporów w pokoleniach warstw opiniotwórczych. Niestety niepełna, wskutek całkowitego pominięcia nurtu ludowego oraz kształtowania się inteligencji chłopskiego pochodzenia i przez to wpisująca się w schemat twierdzenia, jakoby Polską rządziły cały czas trumny Piłsudskiego i Dmowskiego. A przecież na wsi mieszkało wówczas 75% ludności Polski, a wśród etnicznych Polaków ten współczynnik był jeszcze wyższy.