Jesteśmy społecznością, która kocha książki

Po polsku w dosłownym tłumaczeniu tytuł brzmi "jak się z ziemi wydobywa miliardy".    Ta książka to dziennikarstwo śledcze, moim zdaniem na dość dobrym poziomie. Temat trochę niszowy. Wziąłem się za książkę w prostych powodów. Lubię dziennikarstwo śledcze. Byłem w mieście Most całkiem niedawno, spodobała mi się ta okolica, chciałem przesłuchać jakiegoś audiobooka po czesku, no i trafiło na tą książkę.    Całość opisuje dzieje prywatyzacji i wypompowywania miliardów koron z firmy "Mostecka Uhelna spolocnost", co po polsku znaczy, Mostecka firma węglowa. To były kombinat zajmujący się wydobyciem węgla brunatnego w okolicach miasta Most, który został sprywatyzowany w katach 90tych. Swego czasu to była jedna z największych firm w Czeskiej Republoce. Firma działa do dziś i do dziś wydobywa węgiel brunatny. Firma stała się znana również z afery związanej z defraudacja miliardów koron przez menadżerów oraz z tego ze szwajcarskie organy ścigania zajęły się sprawą. Pobieżnej umieszczam moje luźne notatki które sporządziłem podczas słuchania.     Menadżerowie Mosteckiej spółki węglowej będąc mniejszościowym akcjonariuszem w celu przejęcia większościowego pakietu akcji wykorzystali swoją pozycje w zarządzanej firmie i za firmowe pieniądze przejęli większościowy pakiet. Odbyło się to w katach 1995-1999. Skarb państwa miał około 46 procent wtedy, menadżerowie tez około 40 procent. Lokalne samorządy posiadały kilka procent udziałów. Kombinat w Moście stał się spółka w roku 1993 i w ramach kuponowej prywatyzacji jego akcje zostały udostępnione ludności plus sprzedani znaczny pakiet akcji inwestorom prywatnym, cześć akcji odstąpiono samorządom.    Menadżerowie dokonali też manipulacji której  celem było  przekonanie gabinetu czeskiej rady ministrów na czele z ówczesnym premierem dzisiejszym prezydentem republiki czeskiej aby ci dali zielone światło na sprzedaż prywatnemu inwestorowi Appian Group 46% akcji należących do skarbu czeskiej republiki.    Menadżerowie Mosteckiej spółki węglowej  zataili swoje intencje przejęcia pakietu 46% akcji przez wytworzenie niejasnej struktury własnościowej firmy inwestorskiej Appian Group. Prawo do korzystania z tej nazwy na terenie czeskiej republiki kupili od amerykańskiego funduszu inwestycyjnego mając ego siedzibę w Waszyngtonie DC. Cel tej manipulacji był jasny, stworzyć pozór ze zagraniczny inwestor chce łupić akcje.    W całą sprawę menadżerowie wkręcili byłego wysokiego urzędnika  banku światowego Belga Jacque'a de Groote'a który wykorzystywał swoją reputacje i lobbował wśród wiodących polityków koalicji rządzącej na rzecz grupy Appian.      Mostecka przelewała miliardy koron rożnym firmom za rzekomo wykonane usługi doradcze. Zamiast składować gotówkę w bankach i odkładać rezerwy w bankach które miały być przebaczone na rekultywacje terenów po szkodach górniczych pożyczało te pieniądze najróżniejszym firmom za którymi stali menadżerowie Mosteckiej.    Czeskie organy ścigania prowadziły cztery śledztwa z których nic nie wyniknęło. Dopiero szwajcarska prokuratura przeprowadziła śledztwo, co prawda nie pełne i nie pokrywające się ze wszystkimi potencjalnymi przekrętami, ale to szwajcarskie sześcioletnie  śledztwo zakończyło się aktem oskarżenia oraz rozprawą w szwajcarskim sądzie na podstawie której obywatel Belgii oraz sześciu obywateli czeskich zostało skazanych na różne kary wyrokami prawomocnymi począwszy od grzywien kończąc na kilkumiesięcznym areszcie.    Szwajcarscy śledczy wielokrotnie skarżyli się na opieszałość i brak współpracy czeskich organów ścigania w tej sprawie.    Szwajcarska dokumentacja śledcza była o wiele bardziej szczegółowa i dokładna od tej sporządzonej przez czeskie organy ścigania w kilku śledztwach.    Główny aktor całej sprawy Antonin Kolaček, który przez kilka lat był prezesem zarządu Mosteckiej. Po zrezygnowaniu z pracy w biznesie w 2007 roku przeszedł na buddyzm. Zajmuje się medytacja i sam przyznaje ze wcześniej nie prowadził harmonijnego życia ale odrzuca wszystkie zarzuty.    Rozprawa sądowa odbyła się po 6 latach dochodzenia w sądzie w Bellinzonie w roku 2012.  Musiałem sprawdzić gdzie to jest bo nie znałem tego miasta.     Rozprawa sądowa w Szwajcarii była bardzo ciekawa. Wymiar sprawiedliwości w Szwajcarii bardzo poważnie podszedł do sprawy. 6 obywateli czeskich plus obywatel Belgii zostali skazani na kary pieniężne oraz na kilkuletnie kary więzienne za pranie brudnych pieniędzy. Śledztwo wykazało iż oskarżeni wytworzyli sieć ponad 300 (!!!) spółek w kilkunastu rajach podatkowych i dokonywali ogromne transfery pieniężne w latach 1997 do 2006 przez kilkaset kont bankowych. Szwajcarski wymiar sprawiedliwości zamroził majątek na terenie Szwajcarii który był w posiadaniu oskarżonych na kwotę 600 milionów Euro.  Oskarżeni bronili się. Sąd w końcu wydał wyrok. Uzasadnienie pisemne jednak było dopiero przesłane oskarżonym prawie 300 dni po pierwotnym ogłoszeniu wyroku, miało prawie 600 stron i było napisane w języku francuskim. Oskrarzeni mieli 30 dni na odwołanie. Proces odwołania był dość skomplikowany dla czeskich oskarżonych. Musieli przetłumaczyć całość z francuskiego na czeski, zaangażować kilka biur tłumaczeń oraz odpowiednich prawników aby przygotować odwołanie. Skarb państwa Republiki Czeskiej miał możliwość przyłączenia się do rozprawy sądowej jako strona pokrzywdzona. Niestety formalności nie zostały spełnione. Zajęty majątek na terenie Szwajcarii pozostaje w rękach Federacji Szwajcarskiej.    Cała sprawa w swojej fazie końcowej powoduje więcej pytań niż odpowiedzi.    Czy to jest fair ze sąd szwajcarski na podstawie poszlak bez solidnych dowodów skazuje obywsteli czeskich którzy na terenie Szwajcarii nie popełnili przestępstwa? Nawet prawnik reprezentujący Czeski Skarb państwa wyraził dość negatywną opinie na temat 600 stronicowego pisemnego uzasadnienia wyroku. Uzasadnienie wyroku opierało się głównie na tym ze doszło prawdopodobnie do manipulacji ceny akcji, bez większych dowodów. Zarzut prania brudnych pieniędzy został uzasadniony tym, ze ktoś kto na czyste intencje niestworzy ponad 300 fikcyjnych spółek z kontami w kilkunastu rajach podatkowych. Jednak więcej konkretów w uzasadnieniu wyroku nie było.    Czy menadżerowie nie są tylko kozłami ofiarnymi? Ówczesny premier Miloš Zeman którego gabinet rady ministrów jednogłośnie wyraził zgodę na prywatyzacje Mosteckiej spółki węglowej został prezydentem ale gdyby nie jego wkład rzekomy  przekręt nie miałby takich rozmiarów -- czy to jest fair ze biznesmeni zostają skazani a były premier robi karierę polityczna i w końcu zostaje prezydentem?    Mostecka spółka węglowa w katach 90tych walczyła o przetrwanie -- menadżerowie mimo wszystko zabezpieczyli przyszłość tej spółki i utrzymali kilka tysięcy miejsc pracy, mimo wszystko spółka płaciła pieniądze, sponsorowała wiele projektów w regionie oraz wspierała okoliczne gminy oraz miasta w rekultywacji oraz sponsorowała drużyny sportowe, imprezy kulturalne itd., czy mimo wszystko je powinno się w jakimś sensie docenić jakiejś tam dobrej woli menadżerów? Można przecież spekulować ze gdyby nie doszło do prywatyzacji to spółka by całkowicie upadła gdyż była nierentowna będąc w rękach państwowych….  Tych spekulacji i trudnych pytań jest wiele. Te wszystkie pytania porusza autor mimo ze cała sprawa jednak jest podejrzana oraz zachowanie menadżerów jest lekko mówiąc niesmaczne.    Myśle ze takich historii jest sporo. To tylko jedno z wielu "case studies" jakie miały miejsce w naszej części Europy w czasie transformacji systemowej w dzikich latach 90tych i na początku lat 2000.     Autor wykonał kawał dobrej roboty opisując cała sprawę, analizując śledztwa organów ścigania, oraz śledztwa dziennikarskie, akta z rozpraw sądowych. Skontaktował się i przeprowadził wywiady z wszystkimi oskarżonymi oraz wieloma osobami zaangażowanymi w tą sprawę. To jest naprawdę kawał dobrego dziennikarstwa śledczego połączony z ciekawą analiza na sam koniec niekoniecznie przedstawiająca sprawę w barwach czarno-białych.     Lubos Xaver Vesely zdobył nagrodę Egona Erwina Kische, prestiżową nagrodę dziennikarska przyznawaną w Republice Czeskiej. Jest znanym czeskim redaktorem radiowym oraz dziennikarzem śledczym.    http://www.xaver.cz/xaver/    https://pl.wikipedia.org/wiki/Egon_Erwin_Kisch    https://cs.wikipedia.org/wiki/Cena_Egona_Erwina_Kische