Jesteśmy społecznością, która kocha książki

Recenzja Hanny Prosnak Między mitem a ciemnością. Agharta. Jest to drugi tomik, po Centaurydach, Enormi Stationisa (Bartosza Radomskiego),który ukazał się w 2017 roku. Z pewnością jest to propozycja dla odbiorcy zaznajomionego chociaż trochę z mitami, filozofią, kosmologią. Wymaga uważności i umiejętności poruszania wśród filozoficznych pojęć i symboli, niby dobrze znanych a jednak wciąż nie do końca jasnych. Tak naprawdę mamy do czynienia nie ze zbiorem wierszy a z małym traktatem poetycko-filozoficznym. O poetyckości decyduje skrótowość i metaforyzacja przekazu. Odbiorca może konfrontować własny zasób wiedzy z pytaniami i punktem widzenia przedstawionymi w tomiku. Jest Agharta erudycyjnym opisem aktu stworzenia i sposobu istnienia bytu we wszechświecie. Autor zderza ze sobą tybetański mit Agharty, krainy wyższej duchowo od obecnej cywilizacji oraz kosmologię Arystotelesa, z którego, jak sądzę, czerpie jego koncepcję sfery nadnieba i podnieba oraz koncepcję ruchu i celowości (Hyperuranium, Dzień trzeci, Dzień czwarty). Sądzę, że ten styk mitu Agharty z naukową refleksją greckiego filozofa, dał poecie przestrzeń do ukazania relacji międzyludzkich, które współcześnie nie rozwijają jednostki ludzkiej a stają się raczej duszącą pętlą (Więzy). Z natury (jak twierdzi filozof) człowiek pragnie być szczęśliwy. Samo pojęcie szczęścia nie jest jednak oczywiste. Arystoteles uważał, że pojęcia winny być jasne. Spotykamy u niego termin eudajmonizm. Jest on daleki od powszechnie i bezrefleksyjnie uznanego dolce vita, wygodnej egzystencji, pełnej posiadanych dóbr. W ujęciu Arystotelesa jest to kategoria etyczna, sposób naszego postępowania tak, by miarą mogło być sumienie jednostki. Człowiek jednak, jako istota sfery podniebnej, skazany jest na walkę z samym sobą, z demonami, które mieszkają w nim samym i stamtąd rządzić mogą światem zewnętrznym. W micie tybetańskim jest to ujęte jako konieczność cierpienia, które jest przypisane istocie ludzkiej w planie fizycznego istnienia ( Potop,Tebah). Obraz cierpienia staje się widoczny poprzez opis relacji międzyludzkich, braku umiejętności postrzegania w drugim istoty sobie podobnej. Wystarczy przeczytać miniaturę Plotka Do herbaty dodajesz łyżeczkę soli Rozpuszcza się. Już jej nie wyjmiesz. Również wiersz-pytanie jest mocny w swojej wymowie, podkreślonej dodatkowo przez tytuł Zjazd koleżeński Do jednej przyjeżdża karetka. Drugi wyskakuje przez okno. Odprawa pracowników nadal trwa? Uczynione zło zaczyna żyć bezterminowo. Nie z woli boskich sił, tylko z naszych ciemności. Agharta pozostaje w sferze tęsknoty, pragnienia, że jest tym boskim światełkiem, które w akcie stworzenia zostało nam przekazane. Poeta wyruszył w podróż z uskrzydlonej skorupy ale dociera do Szeolu (piekła). Intrygujące jest zakończenie tej podróży, podkreślone przez wizualny efekt. Agharta i Szeol spotykają się na białej i czarnej karcie. Sposób zakończenia odesłał mnie do wiersza Grawitacja i słów wszystko przyciąga się i odpycha/ jednocześnie/. Decyduje więc napięcie między przeciwstawnymi siłami. Ale te siły nie są w nas zrównoważone. Demony żyją w naszych ciemnościach, anioły chronią boskie światełko. Dostojewski powiedział w jednej ze swoich powieści figiel polega na tym, by zrozumieć, w którą stronę człowiek jest rozwinięty. Tomik Enormi Stationisa jest przede wszystkim niezwykle interesujący poprzez pobudzanie do refleksji zarówno nad kulturowym dziedzictwem mądrości, zostawionej nam od najdawniejszych czasów i porównaniu z kondycją intelektualną człowieka współczesnego. Ile w nas samych, tu i teraz, światła a ile ciemności. Czy potrafimy to dziedzictwo rozwijać w sobie. Agharta, znakomite zaproszenie do refleksji. Hanna Prosnak ......................... ENORMI STATIONIS - AGHARTA OPINIA Daniela Şontică z: Enormi Stationis. Scriitorul polonez Enormi Stationis, bursier al Institutului Cultural Român, este specia­list în filologie clasică și un îndrăgostit de limba română, de literatura noastră veche și de Maramureș. Lucrează la o teză de doctorat referitoare la opera cărturarului Dimitrie Cantemir. Spune despre sine cu umor că este „cel mai tânăr cantemirolog polonez printre puținii cantemirologi din România”. L-am cunoscut la recenta ediție a Festivalului Internațional de Literatură de la București și am avut o interesantă discuție pe teme culturale. Słynny Polski pisarz stationis, uczony rumuńskiego Instytutu Kultury, jest specjalistą w dziedzinie klasycznego klasycznej i miłośnikiem języka rumuńskiego, naszej starej literatury i marmaroszu. Pracuje nad, o operze dimitrie kantemir. Powiedz o sobie z humorem, że jest "najmłodszym polskim cantemirolog wśród kilku cantemirologi w Rumunii". spotkałem go na ostatnim wydaniu Międzynarodowego Festiwalu literatury w Bukareszcie i mieliśmy ciekawą dyskusję na temat tematów kulturalnych. ..................................... ENORMI STATIONIS - AGHARTA OPINIA Instytut Darii Galant 7 godz. · Pracownia Filmu i Literatury prezentuje opracowanie zbiorów wierszy poety Bartosza Radomskiego: filologa klasycznego, historyka idei, członka Stowarzyszenia Autorów Polskich i doktoranta Uniwersytetu Warszawskiego. Teoria podwójnych światów O zbiorze poezji „Agharta” i „Centaurydy” Bartosza Radomskiego (ps. Enormi Stationis) Dwa zbiory wierszy jednego autora wydaj się zawsze być pewną całością, pomimo odrębnych publikacji w czasie i przestrzeni. Tymczasem leżące przede mną dwie podobne do siebie pozycje w językoznawczej odsłonie tytułów, jak „Agharta” i „Centaurydy”, pozostają całkowicie odrębnymi znaczeniowo tekstami, niosącymi zupełnie inne doświadczenia w lekturze. W skrócie można ująć to tak, że „Centaurydy” są znacznie bardzie osobiste, niż ogólnoludzka „Agharta”, która szeroko i metaforycznie ujmuje zagadnienia miejsca człowieka w systemie współczesnego życia. Co jest mi bliższe dziś? Z pewnością zagubiona kraina Agharta, która być może wcale nie istnieje, jak być może wcale nie istnieje człowiek wolny od systemu. Intelektualizm formy literackiej w zbiorze wierszy pt: „Agharta” od początku uruchamia w czytelniku proces skojarzeń i podróż w głąb wiedzy nabytej gdzieś po drogach życia. Czy to w szkole, czy na uczelniach, czy na dodatkowych lekcjach historii, literatury a nawet filozofii, macoszo traktowanej przez rodzimym system edukacji od dziesięcioleci. Uruchamia wspomnienie: jak oto za prawą nauczyciela fascynaty dane było poznać dźwięk nazwisk, odczuć fragment poezji, zobaczyć oczami wyobraźni mityczne światy innych kultur i wsłuchać się w brzmienie takich słów, jak: homo sapiens, principia mathematica, efekt siły Coriolisa, Artstoteles, Cyceron. Te wszystkie frazy pochodzą z tomu wierszy „Agharta”, który jawi się jako element mistycznej, intelektualnej eskapady po światach i zaświatach myśli filozoficznej początków literatury. Po jej historii i podświadomości, która wykształciła rozumne podejście do przeżywania własnej wędrówki, rozpiętej pomiędzy punktami życia a śmierci, i próby jej opowiedzenia. Podmiot liryczny w tych zbiorach jest właśnie takich przewodnikiem, jak i sam poeta również- dla swojego odbiorcy- swoistym, przywołanym wcześniej nauczycielem- fascynatem. To buduje silną więź między tekstem a jego odbiorem. Tworzy się zatem spoiwo komunikacji poetyckiej, co oznacza, że poezja dociera, wymusza myślenie, zabiera w podróż po oglądzie rzeczywistości. Autor w „Agharcie” przeprowadza wnikliwą analizę ludzkich postaw społecznych, uzależnionych od pełnionych funkcji w zbiorowości drabin społecznych wyżyn i nizin egzystencji. Pokazuje uzależnienia i struktury władzo podobne, rozpięte, niczym lepka pajęczyna, właśnie na życiu innych ludzi i warunkujące ich egzystencję. Powiązania- przeplatające się w sposób zacieśniony, toksyczny, uwarunkowany- nie dają możliwości wyboru tak zwanemu człowiekowi przeciętnemu. Dlatego człowiek zwykły, którego na swojego bohatera powołuje poeta, ma tylko jedno wyjście: patrzeć. I ma tylko jedną powinność, ale jakże istotną: widzieć. Dużo o tym stanie mówi na przykład utwór pt: „Konkurs”: „(…) Nie stresuj się! Rozejrzyj! Laureaci konkursu nie przyszli na egzamin. Na wyniki spokojnie czekają w kapciach.” Lub wiersz w konwencji futurystycznej pt: „Kompetencje”, który jest pustą kartą. Czy znamy to z własnego życia? Czy rozdane (bo nawet już nie znaczone) karty, w które przychodzi grać współczesnemu człowiekowi, odciskają piętno na jego wolności wewnętrznej i zewnętrznej? Z pewnością tak. Bo, jak diagnozuje poeta w utworze „Departament”: „Szatan dorzuca drew do wiecznego ognia. Anioły wodzi na pokuszenie. Upadają(…)”. Czy jest jakaś nadzieja dla zwykłego człowieka? W zbiorze wierszy pt: „Centaurydy” pojawia się ważne stwierdzenie, które dominuje swoją erudycją wszystkie pozostałe utwory z tej publikacji: (…) To instynkt rozwija moje skrzydła (…)” (wiersz „Ja- Motyl”) . I choć życie nie jest bajkową przestrzenią uniesień, jak w utworze z tych samych „Centaurydów” pt: „Psychoza”: „ Konie o ludzkich głowach tańczą w ciemnościach (…)”, to czytelnik może czuć nadzieję, powracając znowu do Agharty, zarówno jako do publikacji, jak i do mitycznej krainy z Tybetańskich wierzeń, gdyż tam właśnie uda się w najważniejszą wędrówkę swojego istnienia. Wędrówkę po człowieczeństwie. Tym wyobrażonym. I tym współczesnym. Daria Galant pisarka Oprac. Pracownia Filmu i Literatury, Instytut DG ·