Jesteśmy społecznością, która kocha książki

"Bałuty" Jisroela Rabona, to kolejna książka, która uświadomiła mi, że nie tłumacząc literatury jidysz tracimy sporą część historii Polski. Opowiadania są bardzo realistyczne, momentami więc naturalistyczne. Zastanawiałem się nawet czy Marek Nowakowski jakoś z Rabona nie czerpał, ale nie słyszałem, żeby czytywał w jidysz. Jest to w sumie kilka opowiadań bo akcja nie rozwija się w pełną powieść, co już w latach 30-tych jej zarzucano. Teoretycznie miał to być dopiero pierwszy tom ale żadne inne nie powstały. Ale te luźniejsze opowiadania też są dobre. Tu mnie - jak zwykle - naszła refleksja: mieszkałem w Łodzi przez całą młodość. Lata 70-te i 80-te: 8 lat w podstawówce (co prawda na nowych osiedlach Bałut) i 4 lata w liceum w samym sercu starych Bałut i także w samym sercu łódzkiego getta. I kiedy sobie przypominam ile razy w szkołach mówiono mi o łódzkich Żydach i o losach getta łódzkiego to przychodzi mi na myśl jedna cyfra: zero! Temat praktycznie nie istniał. Pewnie, mówiło się, że Łódź była kiedyś miastem trzech narodowości ale na tym się kończyło. Z całą pewnością nie było żadnego pomnika getta ani chyba żadnej tablicy pamiątkowej. Mało tego: w całym mieście nie było chyba ani jednego pomnika żadnego Żyda związanego z miastem, nawet Tuwim dorobił się pomnika w latach 90-tych. Na terenie getta powstał za to w początku lat 70-tych wielki pomnik martyrologii dzieci, ginących w obozie dla młodzieży polskiej, który też był zlokalizowany na terenie getta. Było to oczywiście bardzo chwalebne, jednak dziś wyczuwam to jako kompletny brak wyważenia: nasze dzieci są warte wielkiego pomnika - ich dzieci nie były warte nawet tablicy. Chyba stąd mam poczucie, że jeszcze mam dług. A książka tak czy inaczej jest warta przeczytania jako literatura. I ma bardzo ciekawe załączniki, mówiące o historii Bałut przed Pierwszą Wojną Światową: historii największej wsi na świecie - prawie 100 tysięcy mieszkańców!