Wespazjan na dworze Nerona

Robert Fabbri ponownie zabiera nas w samo serce bezwzględnej, czasem wręcz perwersyjnej polityki cesarstwa rzymskiego. Tak jak w kilku poprzednich tomach dzieli akcję powieści na wyraźnie od siebie oddzielone części.
W pierwszej połowie „Rzymskich Furii” Wespazjan wbrew własnej woli zostaje wplątany w spisek. Wpływowe osoby z otoczenia młodego cesarza Nerona uznały, że czas pozwolić władcy na zamordowanie Agrypiny, jego własnej matki. W drugiej części Wespazjan wraz z bratem Sabinusem, przyjacielem Magnusem i kochanką Cenis udaje się z powrotem do Brytanii. Neron planuje wycofać się z nieopłacalnego utrzymywania wyspy jako rzymskiej prowincji, a Wespaznjan ma dopilnować, by jego sojusznicy zdołali wcześniej wycofać z prowincji zainwestowane tam pieniądze. Podobnie jak we wcześniejszych tomach jedna część skupia się na pałacowych intrygach, podczas gdy druga ma bardziej przygodowo-awanturniczy charakter.

Autor ponownie zabiera nas w sam środek intryg na julijsko-klaudyjskim dworze cesarskim. Młody Neron jest perwersyjnym tyranem z pretensjami do talentu artystycznego. Ten wizerunek zgadza się z potocznym wyobrażeniem o tym cesarzu, a także o całej dynastii. Powieści takie jak „Ja, Klaudiusz” czy „Quo vadis” utrwaliły taką wizję wczesnego cesarstwa w naszych głowach.
Nie sposób jednak nie zorientować się, że autor bardzo swobodnie podchodzi do historycznej krytyki źródeł. Autorzy starożytni piszący o tych czasach mieli swój własny interes w malowaniu pierwszej rzymskiej dynastii w bardzo czarnych barwach. A oskarżenia o tyranię, kazirodztwo i rozmaite seksualne wybryki stanowiły ówczesne abecadło czarnego PR-u, jak byśmy to dziś nazwali. Niemniej Fabbri bierze wszystkie te skandaliczne opisy za dobrą monetę i na ich podstawie maluje nam obraz cesarskiego otoczenia.

Nie znaczy to oczywiście, że Neron i jego poprzednicy byli niewiniątkami. Bez wątpienia byli tyranami, a klasy wyższe żyły w nieustannym strachu o życie i majątek. Jednak autor, by ubarwić swoje powieści, wyraźnie czerpie z opisów najbardziej skandalicznych, a nie tych uznawanych przez historyków za najbardziej wiarygodne.

Zresztą odejście od mocnego oparcia na historii jest nieuniknione. Powieść rozgrywa się na przełomie lat 50. i 60. I w. n. e. To czas, kiedy Wespazjan z nieznanych do końca przyczyn znika ze źródeł. Między jego konsulatem w roku 51 i objęciem namiestnictwa w Afryce w 63 r. nie wiemy nic pewnego o jego losach. Tymczasem autor korzysta obficie z wyobraźni i ustawia Wespazjana w samym centrum spisku przeciw Agrypinie, a następnie wysyła do Brytanii w sam środek powstania Boudiki. Co więcej, każe tam pojechać również synowi Wespazjana, Tytusowi, który prawdopodobnie był wówczas w Brytanii, ale raczej nie brał udziału w walkach.

Czasami można mieć wrażenie, że Fabbri ma na celu jak najbardziej zaszokować czytelnika. Wątek Agrypiny ma na celu pokazanie Nerona jako szaleńca, okrutnika i lubieżnika. Z kolei powstanie Boudiki to tylko pretekst do opisów okrutnych gwałtów i kaźni na ludności cywilnej rzymskie Brytanii.

Niestety fakt, że autor musi niemal na siłę wstawiać Wespazjana w ówczesne istotne wydarzenia, nieco szkodzi powieściom. To wciąż bardzo solidna literatura osadzona w realiach starożytnego Rzymu. Jednak formuła zaczyna się nieco wyczerpywać i nie jestem pewny, czy ograniczenie liczby tomów nie byłoby z korzyścią dla całości.

Przed nami jeszcze dwa tomy, już wydane w oryginale. W nich wracamy do tego, co wiemy z historii – namiestnictwa Wespazjana w Afryce, tłumieniu przez niego powstania w Judei i wreszcie walki o cesarski tron. Miejmy nadzieję, że dzięki temu wrócimy do wysokiej formy, którą prezentowały pierwsze części cyklu.

Krzysztof Krzemień