To jest wymarzona książka dla mnie. Jedna z tych, która powaliła mnie na kolana. Czytałem ją z niesamowitą przyjemnością i zaciekawieniem. Troszkę jakbyśmy usiedli z bohaterami Ziemi Obiecanej Reymonta i zapytali – a jak tam się wam żyło, kochani? Co prawda rzecz dotyczy czasów przedwojennych zaledwie, ale stosunki społeczne w Polsce nie zmieniły się aż tak bardzo od XIX wieku aż do 1945 roku, żeby robiło to różnicę. Dopiero potem.
Oto mamy i najmłodsze dziecko łódzkich fabrykantów – Jerzego Grohmana, którego z powodzeniem można nazwać świadkiem nieistniejącej epoki (żył 95 lat, urodzony w 1922 roku). Paweł Spodenkiewicz, historyk, bądź co bądź znawca tamtych realiów, wie, o co pytać. Prowadzenie tego dialogu idzie mu jak po maśle – drąży, wypytuje o uczucia osobiste, precyzuje detale. Co za czasy! Co za obyczaje! Same cymesy:
"– Grohmanowie posiadali jakiś majątek w Rosji?
– Mieli swoje oddziały, fabrykę i składy (...) Mój ojciec wylądował w Moskwie i zatrzymał się u przyjaciół mojej rodziny, państwa Morozow.(…) Wybuchła rewolucja i Morozow mówi do ojca: „Nie ma co czekać, trzeba stąd wyjeżdżać. Dyrektorem CzeKa jest Feliks Dzierżyński. Może byś do niego poszedł, bo on jest Polakiem”. Ojciec na to: „Jakiegoś Feliksa Dzierżyńskiego znałem, ale czy to ten?”
– Skąd mógł znać Dzierżyńskiego?
– W czasie rewolucji 1905 roku, po zabiciu Juliusza Kunitzera, wszyscy stryjowie wyjechali z Łodzi. Został tylko mój ojciec, jako kawaler i człowiek bezdzietny, ale fabryka stała. Pewnego dnia przyszła delegacja robotnicza i zapytała, czy by nie mogli podjąć rozmów w sprawie uposażeń, żeby fabryka ruszyła. Dogadali się i nasza firma jako pierwsza wznowiła produkcję w Łodzi, inni fabrykanci mieli o to do nas trochę pretensji. Doradca tych robotników, żegnając się z ojcem, podziękował za życzliwe podejście i powiedział: „Może kiedyś będę miał okazję zrewanżować się”. To był Feliks Dzierżyński."
"Piasek z Atlantydy", ów wywiad płynący miękko i swobodnie to kopalnia tego typu historii i stosunków. Opis czasów, wcale niedawnych, które zniknęły z powierzchni ziemi i śladu po nich nie ma. W pewien sposób, oprócz dziejów łódzkiej rodziny fabrykanckiej otrzymujemy między wierszami postać Jerzego Grohmana, człowieka z innej niż dzisiejsza gliny. Jak wielu spośród swojego środowiska oglądał szczyt, upadek i zupełne unicestwienie zarówno swojej warstwy społecznej, jak i własnego majątku. Godne podziwu jest to, z jak stoickim spokojem można takie rzeczy traktować. Wielce polecam miłośnikom historii.

To jest wymarzona książka dla mnie. Jedna z tych, która powaliła mnie na kolana. Czytałem ją z niesamowitą przyjemnością i zaciekawieniem. Troszkę jakbyśmy usiedli z bohaterami Ziemi Obiecanej Reymonta i zapytali – a jak tam się wam żyło, kochani? Co prawda rzecz dotyczy czasów przedwojennych zaledwie, ale stosunki społeczne w Polsce nie zmieniły się aż tak bardzo od XIX...