Zapomniana wojna: Walki o Lwów i Galicję Wschodnią 1918-1919

To była pierwsza monografia wojny polsko-ukraińskiej z lat 1918-1919 (pierwszej wygranej wojny Polski od wiktorii wiedeńskiej z 1683 r.). Z dzisiejszej perspektywy wzrostu nacjonalistycznych skrajności i w Polsce, i w Ukrainie - widać jak bardzo obiektywna.

Kozłowski podkreśla bratobójczy charakter tamtych walk, które dzieliły nie tylko znajomych, ale i rodziny. Nie tylko oznaczały koniec nadziei na sensowne współżycie obu sąsiadujących ze sobą narodów. Bo jedynym czynnikiem państwowotwórczym na Ukrainie nie był późniejszy Petlura (trafnie nazywany „klientem a nie partnerem Polski”),tylko właśnie Galicja Wschodnia, gdzie nie miał on żadnego poparcia. Wojna wykopała tu zatem przepaść miedzy obu narodami. Efektem było powstanie ostatniej broni pokonanych – terroryzmu OUN.

O obiektywizmie Autora świadczy m.in. podkreślanie, że podczas walk generalnie przestrzegano pewnych zasad. Wyjątkiem były przypadki znęcania się nad jeńcami obu stron czy ich zabijanie. Jakże inaczej będą wyglądały lata 40. na Wołyniu i nie tylko….

Inną wartością książki był jeden z pierwszych w literaturze opis pogromu Żydów, do którego doszło po wyparciu Ukraińców ze Lwowa (ostatnio szczegółowo opisał go Grzegorz Gauden). Autor nie kryje odpowiedzialności za haniebne mordy endeckiego dowódcy polskich sił Czesława Mączyńskiego. Jego odezwa do ludności żydowskiej po pierwszych niepokojach tylko zaostrzyła sytuację, skoro kłamliwie twierdziła, jakoby Żydzi strzelają z zasadzki do Polaków, leją na nich wrzątek, a komenda powstrzymuje „naturalny odruch wojska i ludności.:.”. Stan wyjątkowy i sądy doraźne wprowadzono zaś zbyt późno, by powstrzymać mordy, gwałty i grabieże w dzielnicy żydowskiej.

Wywołało to trudne do obalenia przekonanie - nie tylko diaspory żydowskiej w świecie - że pierwsze, co robią Polacy po odzyskaniu niepodległości, to zabijają Żydów. Choć to podobno Ukraińcy mają w genach ich mordowanie - ale póki oni byli w mieście, Żydom włos z głowy nie spadł...

Nieco inaczej było podczas równie straszliwego pogromu we Lwowie w 1941 r. po wejściu Niemców, gdy cudem ocalał wtedy Stanisław Lem. Chciałbym bardzo wierzyć, ze tylko Ukraińcy w tym brali udział, ale wiecie, czyją matką jest nadzieja, zwłaszcza, że lekko ponad 20 lat wcześniej…

Niestety, podobnie było po 1945 r., choć Żydów już w Polsce w zasadzie nie było, a i niepodległości też. A może to właśnie z obu tych przyczyn

To była pierwsza monografia wojny polsko-ukraińskiej z lat 1918-1919 (pierwszej wygranej wojny Polski od wiktorii wiedeńskiej z 1683 r.). Z dzisiejszej perspektywy wzrostu nacjonalistycznych skrajności i w Polsce, i w Ukrainie - widać jak bardzo obiektywna.

Kozłowski podkreśla bratobójczy charakter tamtych walk, które dzieliły nie tylko znajomych, ale i rodziny. Nie tylko...