Karolina Bednarz w reportażu „Kwiaty w pudełku. Japonia oczami kobiet” pisze o czasach, w których żyła rodzina słynnego doktora Hanaoki, a nie były one przychylne płci pięknej. Era samurajów wykształciła silną dyskryminację kobiet, która przez kolejne wieki tylko narastała. I tak np. w 1872 roku krótkie włosy u kobiet stały się nielegalne – żeby je ściąć, trzeba było otrzymać specjalną licencję; w 1898 roku politycy przyjęli kodeks cywilny, który uniemożliwiał kobiecie podpisanie jakiegokolwiek kontraktu bez zgody męża; w tamtych czasach zdrada kobiety była karana i traktowana jak przestępstwo. To tylko niektóre przykłady, ale oczywiste jest, że kultura nie sprzyjała życiu kobiet, których głównym zadaniem było poświęcanie się dla męża i rodziny. Co ciekawe, ta dyskryminacja zachowała się też w języku japońskim, w którym np. słowo „kierunek” plus znak „kobieta” znaczy „zakłócać” czy „hamować”.

Nie dziwi więc, że kobiety z rodziny doktora Hanaoki, o której opowiada książka Sawako Ariyoshi, były całkowicie podporządkowane karierze głowy rodu. W tym wypadku nie było jednak mowy o hamowaniu – wręcz przeciwnie, wszystkie poświęcały się wspieraniu kariery wielkiego doktora Seishū. Jego siostry nie wyszły za mąż, bo zarabiały na studia medyczne brata, żona i matka przez całe życie rywalizowały o jego względy, nie dbając o siebie. Obie też zaoferowały swoją pomoc, kiedy trzeba było zacząć eksperymenty z dawkowaniem ziół do narkozy. Robiły to z miłości, rywalizowały ze sobą, a może nie widziały dla siebie innej możliwości w patriarchalnym społeczeństwie japońskim niż bezwarunkowe wspieranie męża?

Japońska pisarka w swojej opowieści skupia się właśnie na nich, oddaje kobietom głos wyciszony przez kulturę, w której żyły. Zabiera nas w orientalny świat, a obrazy przez nią ukazywane długo nie dają o sobie zapomnieć. Wątki i emocje splata ona w piękny bukiet. Jej literacka ikebana jest doskonale skonstruowana i zrytmizowana, pełna harmonii i czystości. Tylko ten rodzinny bukiet upleciony jest tu z trujących ziół.

Cała historia medycznego odkrycia doktora Hanaoki Seishū utkana jest za pośrednictwem dwóch silnych kobiet i ich trudnej relacji. „Choć to nie ja wydałam cię w bólach na świat, nazywasz mnie matką i jesteś mi równie droga, jak moje własne córki. Łączy nas przeznaczenie, którego przyczyn nie możemy pojąć” – powiedziała kiedyś Otsugi do swojej synowej Kae. Dobro, które dziewczyna miała od niej dostać, wypełniło się w tej frazie, bo później między nimi była już tylko rywalizacja o względy doktora, złość, a nawet wzajemne okrucieństwo. To właśnie ich historia, emocje, fascynacja, która przeobraża się w nienawiść, interesuje japońską pisarkę najbardziej. Sawako Ariyoshi chce oddać głos zapomnianym przez historię kobietom. Jej książka jest próbą docenienia kobiecego wkładu w odkrycia mężczyzn, którzy mogli sobie pozwolić na całkowite oddanie się nauce tylko dlatego, że murem stały za nimi kobiety zapewniające oparcie, bezwarunkową miłość, a nawet były gotowe poświęcić dla nich życie.

Młody Seishū w czasie swoich studiów zapewniał swojego mistrza, Asakurę Keizana, że zostanie lekarzem, który będzie leczył nieuleczalne dotąd choroby. Hanaoka był bardzo uzdolnionym medykiem i przeprowadził w swoim życiu ponad 150 operacji raka piersi, projektował też i modyfikował instrumenty chirurgiczne, szkolił wielu uczniów. Spełnił z nawiązką swoje młodzieńcze zapowiedzi i jego osiągnięcia są nie do podważenia. Ale czy osiągnąłby tyle bez wsparcia oddanych mu bezwarunkowo kobiet?

Książka „Żona doktora Hanaoki” to opowieść, która pobudza do refleksji nad wkładem kobiet w osiągnięcia medyczne mężczyzn. Kobiece poświęcenie i oddanie jest oczywistym wsparciem dla mężczyzn, ale generuje napięcie, rywalizację i wzajemne niechęci w kobiecym gronie, prowadząc czasem do patologicznych dewiacji rodzinnych. Herstoria, którą opowiada Ariyoshi, ma w swojej niepozorności i kruchości wielką siłę odkrywania dziejów na nowo, z bardziej kobiecego punktu widzenia.

Sawako Ariyoshi (1931–1984) była jedną z najważniejszych pisarek japońskiej ery Shōwa (1926–1989). Urodziła się w Wakayamie, a dzieciństwo spędziła na Jawie. Studiowała anglistykę oraz historię literatury i teatru na Chrześcijańskiej Wyższej Uczelni dla Kobiet w Tokio. W swoich powieściach poruszała ważkie tematy społeczne, takie jak uprzedzenia rasowe („Hishoku”, 1964), brak opieki nad osobami w podeszłym wieku („Lata mroku”, 1972 – polskie wydanie: 2013) czy zanieczyszczenie środowiska („Fukugō-ōsen”, 1975). W jej utworach ważną rolę odgrywały kobiety, na których barkach spoczywały losy rodziny i których znaczenie niemal zawsze w dyskursie publicznym pomijano. Dotyczy to również bohaterek „Żony doktora Hanaoki” (1966).

Przeczytaj fragment książki:

Żona doktora Hanaoki

Issuu is a digital publishing platform that makes it simple to publish magazines, catalogs, newspapers, books, and more online. Easily share your publications and get them in front of Issuu's millions of monthly readers.

Książka „Żona doktora Hanaoki” jest już dostępna w sprzedaży.

Artykuł sponsorowany