W Japonii jedynie jeden procent uczniów uczęszcza do szkół prywatnych, bo tylko bardzo zamożni ludzie mają odpowiednie finanse, by posłać swoje dzieci do takich placówek. Ojciec Kumiko był znanym menedżerem wysokiego szczebla, a pradziadek, baron Yataro Iwasaki, należał do elity biznesowej. Namówiona przez rodziców i znajomych Kumiko zdecydowała się wysłać Tara do elitarnej szkoły, mającej opinię jednej z najlepszych szkół podstawowych w kraju.

Przyjęcie do klasy pierwszej następuje na podstawie zdanych testów, a konkurencja jest bardzo duża. Szkoły przygotowujące do testów nazywają się juku i stanowią część potężnego systemu, który z rodzicielskich lęków uczynił okazję do zarobienia pieniędzy. Pięcioletni Taro zaczął uczęszczać do juku, w której całymi godzinami przerabiał arkusze ćwiczeń i próbne testy. Wykonywał zadania matematyczne, przyrodnicze, ćwiczył koordynację ruchową, zdolności manualne i dobre maniery. Wszystko po to, by móc przebrnąć przez bardzo trudne egzaminy wstępne do elitarnej szkoły podstawowej.

Ostatecznie Taro został przyjęty do klasy pierwszej, a Kumiko odetchnęła z ulgą. Niestety był to dopiero początek długiej drogi, w trakcie której oboje mierzyli się z niezliczonymi normami rodzinnymi i szkolnymi. Wysokie wymagania stawiane przez szkołę dotyczyły uczniów i rodziców, w tym w szczególności matek. Makihara tonęła w papierach z instrukcjami, jak postąpić w każdej sytuacji: od tego, w którym miejscu podpisać buty dziecka (pionowo, z przodu pośrodku i z tyłu na pięcie), po sposób odczytywania czterokolorowego kalendarza w Excelu. Wymagano od niej uczestnictwa w spotkaniach z innymi matkami, udziału w pracach komitetu rodzicielskiego, szkolnych imprezach sportowych i festynach. Jak większość japońskich rodzin popadła też w obłęd organizowania synowi zajęć pozaszkolnych. W drugiej klasie Taro uczęszczał na: piłkę, abakus (liczydło), pływanie, angielski i dżudo.

Kumiko zmagała się nie tylko z obciążeniami ze strony szkoły, które z roku na rok stawały się coraz bardziej uciążliwe. Jej mały synek borykał się z ADHD – zespołem nadpobudliwości psychoruchowej z brakiem koncentracji uwagi. Tradycyjna japońska prywatna szkoła nie jest przygotowana na pracę z uczniami o specyficznych potrzebach. Z miesiąca na miesiąc niezależna Kumiko i jej niesforny syn z coraz większym trudem realizowali szkolne wymagania. Spirala zmęczenia, frustracji i nerwów nakręcała się coraz bardziej…

Nauczyciele odnotowywali, ile razy dziecko czegoś zapomniało, a karą dla roztargnionych była pisemna samokrytyka. „Często sprawiam innym kłopoty, zapominając różnych rzeczy. Nie mogę zapewnić, że to już się nie wydarzy. Jestem wdzięczny tym, którzy pożyczają mi to, czego zapomniałem” – napisał Taro przy takiej okazji w piątej klasie. Innym razem kazano mu iść do gabinetu dyrektora i zastanowić się nad swoim postępowaniem, siedząc na podłodze w przepisowej pozycji seiza: plecy wyprostowane, pośladki oparte o pięty, dłonie na udach. Na Tara takie kary nie działały dyscyplinująco, co miało być ich celem. Znosił je po prostu jako chwilową niewygodę, którą trzeba przetrzymać.

„Szkoła po japońsku” to szczere, chwytające za serce, a czasami szokujące wspomnienia ukazujące japońskie społeczeństwo, w którym nie ma miejsca na indywidualizm, a życie podlega presji rodziny i otoczenia. Makihara zawarła w książce mnóstwo spostrzeżeń na temat macierzyństwa, adaptacji międzykulturowej oraz siły konformizmu i rodzicielskich ambicji, którymi kierują się ludzie na całym świecie. To opowieść, która przemówi zarówno do osób zainteresowanych Japonią, jak i do wszystkich rodziców, którzy szukają odpowiedzi, co tak naprawdę jest dobre dla ich dzieci.

Kumiko Makihara jest dziennikarką zajmującą się problematyką życia codziennego we współczesnej Japonii, zwłaszcza w porównaniu ze Stanami Zjednoczonymi. Jej artykuły ukazywały się m.in. w „International Herald Tribune”, „New York Times Magazine” i w „Newsweeku”, a także w książkach „Reimagining Japan: The Quest for a Future That Works” (2011) i „Tsunami: Japan’s Post Fukushima Future” (2011). Pracowała jako reporterka w „Time Magazine” i Associated Press oraz jako redaktorka w „Moscow Times”. Uzyskała licencjat z lingwistyki na International Christian University (1980) w Tokio oraz magisterium z amerykanistyki na Uniwersytecie Hawajskim (1983).

Przeczytaj fragment książki:

Szkoła po japońsku

Issuu is a digital publishing platform that makes it simple to publish magazines, catalogs, newspapers, books, and more online. Easily share your publications and get them in front of Issuu's millions of monthly readers.

Książka „Szkoła po japońsku” jest już dostępna w sprzedaży.

Przekład: Joanna Gilewicz

Artykuł sponsorowany