Jesteśmy społecznością, która kocha książki

W raporcie tym z 1 kwietnia 1936 roku Bastianini akcentował, że polskim legionistom brak programu społeczno-politycznego, iż poza ideałami patriotycznymi, do których roszczą sobie pretensje monopolistyczne, mają jedynie „puste i mgliste zasady demokracji i demagogii, pozostające na antypodach faszystowskiej koncepcji ładu politycznego, ekonomicznego i społecznego Narodu”.

Jak pisał Majoni: „Program jest radykalny i podtrzymują go te same partie, które deklarują się jako przeciwnicy «systemów faszystowskich». Jest to jawna sprzeczność. Pozostaje do wyjaśnienia, czy Marszałkowi wystarczy sił do zrealizowania swoich propozycji. Nie sposób określić dokładnie, co uczyni, z tego prostego powodu, że nie można przewidzieć, co uczyni osobnik nienormalny”.

Po obalonym ustroju pozostały w spuściźnie, i to nie tylko Włochom, ale i Europie, tendencje do nietolerancji, bezwzględności i okrucieństwa w niszczeniu wszelkich postaw przeciwnych, w narzucaniu jednolitych i zuniformizowanych systemów, w dążeniu do tępienia nie tylko wrogów, ale i wątpiących we własnym obozie, skłonności do szerokiego wykorzystywania korupcji jako metody szantażu politycznego.

Podkreślał Wieniawa, jak wielkie znaczenie ma w ogóle propaganda prasowa: „Trzeba zmusić naszych dziennikarzy i spikera w radiu, by powtarzali ciągle i stale te same wiadomości, trochę jedynie sens zmieniając. Genialny sporadyczny artykuł nic nie znaczy w takiej robocie, znaczy jedynie powtarzanie tych samych elementów jak najczęstsze. Tłumów nie trzeba przekonywać nigdy, trzeba ich uczyć na pamięć pewnych rzeczy".

Ten fragment nie napisanej powieści potwierdza raz jeszcze słowa Malapartego, pisarza, którego przez całe życie urzekały i ujarzmiały różne formy totalitaryzmu: „Intelektualiści, którzy nie mieli talentu wczoraj, nie mają go dzisiaj i nie będą go mieli jutro, ponieważ tak jak tyrania nie odbierze talentu temu, kto go posiada, tak i wolność nie obdarza talentem tego, który jest go pozbawiony ”. Bronił swojej drogi życiowej, która nie była do pozazdroszczenia.

Między Włochami a Niemcami jest ta różnica, że Włosi wierzą, iż Mussolini zmarł, a Niemcy, że Hitler jeszcze żyje [Malaparte].

Konkludując, wydaje mi się, że można twierdzić, że wraz z tą konstytucją, w której już nie zaznaczyłem nawet przepisów, które wyrażają wyraźne cele kastowe — Polska nadaje sobie
ustrój tymczasowy podobny do tego, jaki Korpus okupacyjny może ustalić w kraju cudzoziemskim, ale z pewnością nie jest to ustrój ostateczny, w którym wszyscy obywatele uczestniczą sercem, umysłem, wiarą i pracą, gotowi nawet do ofiarowania swojego życia, aby kraj umocnił się i skonsolidował ”. [Bastianini].