Anton Hansen-Tammsaare

Czy człowiek jest doskonałym wytworem boskiej mocy? Czy cały zamysł Boga został spełniony w tym jednym najważniejszym akcie? A może coś jednak poszło nie tak? Może w boskim palnie stworzenia pojawił się jakiś błąd?
Anton Hansen-Tammsaare ukazują nam początkowo niebiański świat, który stracił zaufanie do człowieka. Bóg zaczął zadawać sobie pytanie: „Co jeśli człowiek nie jest w stanie się zbawić? Jeśli już u początku jego istnienia był skazany na upadek?”. Jeśli tak w rzeczywistości jest, to czy można winić człowieka, że na świecie szerzy się zło, gwałt, kłamstwo? I jakie powinno się przedsięwziąć środki, aby naprawić ten błąd? Bóg ma plan! Bóg chce się przekonać czy Jego podejrzenia są prawdziwe. Wysyła więc Piekielnika na ziemie. Jego cel jest jeden. Jego dusza, jako człowieka, musi się zbawić. Wtedy to będzie mógł zabierać dusze do piekła, a świat nie zostanie zgładzony.
Nie ukrywajmy, Piekielnik inteligencją nie grzeszy, co jest jego największym przekleństwem. Może nie jego, on nie wie jak naiwny jest w stosunku do swojego „przyjaciela” Antasa. Czytając tą powieść wcale nie ma się wrażenia, że dzieje się ona w latach trzydziestych w Estonii. Jedynym elementem to potwierdzającym jest przyroda i zaćmienie tamtejszej ludności. Ponadczasowe pozostaje zachowanie „tych mądrzejszych” w stosunku do szarego pracownika. Choć gospodarz z Czartoryi nie pozostaje bez winy, bardziej oburza zachowanie tych, którzy wykorzystują Jego naiwność, łatwowierność i chęć zbawienia. Aż serce w pewnych momentach pęka kiedy czyta się tą książkę i pozostaje odwieczne pytanie: dlaczego człowiek nie potrafi się zmienić? Dlaczego wciąż i wciąż wykorzystujemy słabszych i mniej mądrych od siebie?
Znaleźć tego typu książkę w antykwariacie w „cenie promocyjnej” to skarb. Nie mam tu na myśli tylko uniwersalnej tematyki. Dla mnie jednym z najcudowniejszych odkryć jest język jakim ona jest napisana. Po prostu cudowna akcja i cudowny staropolski (jeśli można tak powiedzieć) język. Jak dla mnie: niezła gratka!