Jesteśmy społecznością, która kocha książki

Jedna z najlepszych książek na temat średniowiecza jakie czytałem. Autor w klarowny sposób tłumaczy procesy, które przekształciły pokarolińską mozaikę ludów i królestw w stosunkowo zuniformizowaną, łacińską Europę późniejszego średniowiecza. Teza o poszerzaniu świata łacińskiego chrześcijaństwa poprzez podbój, kolonizację i ekspansję broni się na każdym poziomie. "Tworzenie Europy" porusza po kolei wątki militarne, polityczne, społeczne, prawne, religijne, językowe, gospodarcze i tożsamościowe. Autor wskazuje na punkty wspólne takich działań, jak podbój normański w Irlandii i Walii, zdobycze niemieckich możnowładców na Połabiu i Pomorzu, rekonkwista Kastylijczyków i Aragończyków, działania Wenecjan i francuskich krzyżowców w Grecji po IV krucjacie, czy powstanie państwa zakonnego w Prusach i Inflantach. Akcentuje rolę ambicji i energii pojedynczych wielmożów, którzy działali często bez udziału, a nawet przyzwolenia najwyższej władzy (np. podbój Irlandii). Sporo miejsca poświęcono kwestiom germanizacji, anglicyzacji i kastylizacji nowych zdobyczy. Nie brakuje rozważań na temat roli podbitych w nowym porządku prawnym, gospodarczym, kościelnym, a nawet językowym. Analizuje wspólne punkty kolonizacji wiejskiej - głównie niemieckiej, ale również angielskiej i hiszpańskiej na nowo zdobytych terytoriach lub na zaproszenie lokalnych władców. W tym kontekście dużo tutaj o Połabiu, Pomorzu i Polsce, a konkretnie o roli książąt w przekształcaniu ich władztw przy pomocy przybyszów zza Odry, germanizacji oraz napięciach, jakie Ostsiedlung wywołało. Bartlett podkreśla rolę dyfuzji prawa miejskiego, międzynarodowych instytucji w rodzaju zakonów cystersów, unifikującą rolę uniwersytetów, a nawet dążenia papiestwa do ujednolicenia liturgii i narzucenia podległości Rzymowi. Nie zabrakło tu również informacji na temat roli Hanzy, czy ekspansji Wenecji i Genui. Bartlett wskazuje, że proces ekspansji i kolonizacji z XII i XIII wieku wyszedł z terenów dawnego imperium karolińskiego. W trakcie "poszerzania granic łacińskiego chrześcijaństwa" zrodziły się problemy nękające Europę do XX wieku (np. sprawa Irlandii, ekspansywne Prusy, czy niemiecka obecność w Sudetach). Finałowa teza wskazuje na źródła późniejszej kolonizacji Nowego Świata w procesach, które zaszły podczas tej "europeizacji Europy", w tym początków rasizmu w postaci traktowania wykluczonych Irlandczyków, Wendów, Mudejarów. "Tworzenie Europy" to pozycja niezwykle cenna, chociaż oczywiście niektóre wątki zostały zaledwie zasygnalizowane. Dominuje jednak strefa Morza Północnego i Bałtyckiego .Mi osobiście zabrakło tu trochę więcej analizy analogicznych procesów w krajach wschodniej części Morza Śródziemnego (państwo zakonne na Rodos, królestwo Lusignanów na Cyprze). Lektura daje do myślenia i sprawi, że będziemy nieco w innym kontekście spoglądać na wiele wydarzeń z historii kontynentu, jak i również własnej ojczyzny. Ogromnie warto przeczytać.