Noël Carroll

Sztuka masowa wiąże się z powstaniem społeczeństwa nowoczesnego przemysłowego, tak zwanego masowego, i do niego jest adresowana. Jest dominującą obecnie formą sztuki, a w związku z tym stanowi najpowszechniejszą formę doświadczenia estetycznego; nie ma osoby całkowicie wolnej od kontaktu z nią. Wielu teoretyków mimo wszystko dyskredytuje ją jako sztukę niską lub w ogóle nie przypisuje jej statusu sztuki, nazywając kiczem, pseudosztuką. Jak twierdzi Carrol, niechęć teoretyków do sztuki masowej bierze się ze złej interpretacji Kantowskiej bezinteresowności, która wbrew ich opinii, dotyczyła obiektywności sądów o pięknie przyrody i wcale nie stanowiła bezwzględnego wyznacznika sztuki właściwej. Z kolei głosy dowartościowujące ją bazują na filozofii Hegla, przez co każdemu okresowi historycznemu miałyby odpowiadać pewne typy sztuki i wyrażająca się przez nie świadomość społeczeństwa. To, że sztuka masowa wymyka się dotychczas stosowanym kategoriom i definicjom, jest naturalnym stanem rzeczy i nie może stanowić zarzutu wobec niej. Carrol podejmuje wyzwanie obrony sztuki masowej. Chce odkryć jej naturę, bez jednoczesnego wartościowania. Głównym założeniem jest, że różnica pomiędzy sztuką masową i sztuką wysoką jest różnicą formalną. I tak coś może być zaliczone do sztuki masowej wtedy i tylko wtedy, gdy: jest dziełem sztuki, jest wytwarzane i rozpowszechniane za pomocą technologii masowej komunikacji, celowo faworyzującym te środki, które zapewniają przystępność dla jak największego grona niewyrobionych odbiorców. Ponadto dzieło to opiera się na charakterystycznej konwencji, sprawiając wrażenie przystępnego i łatwego do śledzenia, co z kolei buduje i jednocześnie zaspokaja oczekiwaniach widzów. Noël Carrol uważa, że sztuka masowa zasługuje na miano sztuki, co więcej - jest sztuką właściwą, ponieważ stanowi prostą kontynuację jej gatunków i rodzajów, nawiązuje do tradycyjnych form artystycznych i (co istotne w jego teorii) ma wartość moralizatorską. Zaskakujące może wydawać się to, że Carrol dopuszcza możliwość, by sztuka wysoka była zarazem sztuką masową. Jeśli rozdział pomiędzy sztuką masową i wysoką traktujemy tak rygorystycznie, jak dotychczas zwykli to robić teoretycy sztuki, to jego definicja okazuje się albo chybiona, albo zbyt rozmyta, by można było traktować ją poważnie. Autor najpierw przyjmuje warunki, które miałyby stanowić formalną podstawę odróżnienia sztuki masowej od wysokiej, a następnie wykazuje, że wcale nie są one jednoznaczne i mogą równie dobrze przynależeć do jednej jak i drugiej. Zatem wydaje się, że jego początkowy zamysł nie został spełniony i raczej mamy do czynienia z myśleniem życzeniowym. Jedynym wyjściem zostaje odrzucenie potocznego rozumienia sztuki masowej i zaadoptowanie jej jako podkategorii sztuki właściwej (sztuki w ogóle),charakteryzującej się większą przystępnością w odbiorze. Wszystko więc sprowadza się do stopniowalności sztuki. Teoria, którą buduje Carroll nie jest przekonująca. Jak sam zauważył, współcześnie każdy rodzaj sztuki może wykorzystywać środki masowego przekazu, a w związku z tym, punkt ten nie wnosi niczego istotnego do dyskusji. Technologia, którą ma na uwadze, jest charakterystyczna przede wszystkim czasom współczesnym, więc owszem, nie można automatycznie zaliczać do sztuki wysokiej tego, co nawet nie miało szans na wykorzystanie jej potencjału. Pozostaje odbiór przez możliwie jak największą masę ludzi, co należy rozumieć jako przystępność. Trudno jednoznacznie przystać na to kryterium, gdyż nie wydaje się niemożliwe zaliczenie do sztuki wysokiej dzieła, które odznacza się prostotą (elegancją),a przy tym pozwala wielu odbiorcom (w pewnym choćby stopniu) je zrozumieć. Traktowanie wszystkich trzech założeń jako koniecznych nie wydaje się wiele zmieniać. Ponieważ przedstawione kryteria są wątpliwe i ostatecznie granica pomiędzy sztuką wysoką i masową sprowadza się do niejasnego stopnia przystępności, to pojawia się obawa, iż wbrew intencjom Noëla Carrola, docieramy do punktu, w którym opiera się ona wyłącznie na intuicji lub instytucjonalizmie estetycznym. Książka Noëla Carrola odniosła duży sukces komercyjny i co ciekawe, często sam ten fakt stanowi zarzut wobec niej - nie ważne co, byle by się sprzedało. Często też nawiązuje się do wyłożonej w niej teorii, lecz przeważnie w tonie krytycznym. Jednak z drugiej strony nie można powiedzieć o niej, że jest niewarta uwagi. Mimo, iż jest to obszerna lektura, czyta się ją z łatwością. Osoby zainteresowane sztuka masową znajdą w niej nie tylko autorski punkt widzenia, ale odniesienie do wielu innych teorii, funkcjonujących w ramach estetyki i krytyki artystycznej. mealibri.blogspot.com