Jesteśmy społecznością, która kocha książki

Nie ma chyba osoby, która nie słyszała o słynnym eksperymencie więziennym przeprowadzonym przez profesora Zimbardo. Autor odwołując się do dotychczasowych badań nad postawami jednostki oraz oddziaływaniem społeczeństwa, analizował czynniki, które ze zwykłego człowieka mogą uczynić oprawcę i ofiarę systemu. Słynny eksperyment stanfordzki został nawet zekranizowany, a my mogliśmy obserwować powolną deprawację osobowości pod wpływem zarówno grupy, jak i sytuacji. Jednak kim jest autor owego eksperymentu? Poza faktem, że po jego przeprowadzeniu został zaszufladkowany, podobnie jak Miligram, który po swoich doświadczeniach znalazł się niejako na cenzurowanym, to tak naprawdę nic o tym jednym z najsłynniejszych psychologów nie wiemy. A jego życie było równie fascynujące, jak przeprowadzane przez niego badania, o czym możemy przekonać się dzięki niezwykle wciągającej książce pt. „Zimbardo w rozmowie z Danielem Hartwigiem”, opublikowanej nakładem Wydawnictwa PWN. Książka powstała w ramach projektu historii mówionej Uniwersytetu Stanforda i zawiera zapis siedmiu rozmów przeprowadzonych z psychologiem. Koncentrująca się nie tylko na pracy, ale i na życiu prywatnym Zimbardo, ilustrowana zdjęciami pochodzącymi z prywatnego archiwum pozycja, to prawdziwa gratka nie tylko dla studentów psychologii i samych psychologów, ale i dla wszystkich zainteresowanych ludzkimi zachowaniami, motywami tych zachowań i podejmowanych wyborów. Zimbardo, wychowany w sycylijsko-amerykańskiej rodzinie opisuje trudne czasy dorastania w biedzie. Wciąż bezrobotny ojciec, pojawiające się kolejne dzieci – wszystko to sprawiło, że rodzina była zmuszona do życia na koszt państwa. O tym, jak w takich warunkach kształtował się charakter psychologa, o prześladowaniach i społecznym ostracyzmie, któremu był poddany w szkole, o tym, jak niedługo po tych wydarzeniach został najpopularniejszym chłopakiem, a także o poznaniu Miligrama i ich wspólnych przemyśleniach autor opowiada w tak fascynujący sposób, że trudno oderwać się od lektury. Czytamy o studiach, o tym, które zajęcia wydawały się Zimbardo nudne, a które interesujące, o działalności naukowej i przeprowadzanych badaniach, o Wydziale Psychologii Uniwersytetu Yale, który był za czasów psychologa najlepszy na świecie, a także o wakacyjnej pracy z K.C.Montgomerym od którego przejął nie tylko granty badawcze, ale także odpowiedzialność za jego rodzinę. Poznajemy kulisy stanfordzkiego eksperymentu więziennego, jego początki, przebieg, a także emocje towarzyszące Zimbardo w jego trakcie. Zimbardo rozważa również jak zmieniłaby się sytuacja, gdyby miał więcej personelu i krytykuje komisję do spraw eksperymentów społecznych Uniwersytetu Stanforda. Autor opowiada również o edukacji i pedagogice, o swoich metodach nauczania i o tarapatach, w które wpadł przez swoje innowacyjne rozwiązania, jak na przykład „dzień dewiacji”. Z rozmów z Zimbardo wyłania się nie tylko fascynujący obraz człowieka … zafascynowanego człowiekiem, ale i wielkiego naukowca, błyskotliwego i pełnego zapału oraz chęci. To również dowód, że pomimo warunków, w jakich dorastał, można osiągnąć wiele, choć – zarówno Miligram, jak i Zimbardo – podkreślali w swoich badaniach kluczowa rolę warunków otoczenia. Z rozmów wyłania się też obraz psychologii, jej przemian, a także podejścia uczelni do wykładowców. Wszystko to składa się na publikację wartą uwagi, po którą z pewnością jeszcze nie raz sięgniemy.