Jonathan Harris

Ta książka w sposób bardzo ciekawy przedstawia stosunki między Cesarstwem Bizantyńskim a krzyżowcami i szerzej Europą Zachodnią. Autor przedstawia dyplomację Bizancjum i jej działanie od XI do końca XIII wieku. Dokładnie analizuje poszczególne wyprawy krzyżowe oraz ich przyjęcie na terenie podległym władcom Konstantynopola. Szczególnie dokładnie omówiona została nieszczęsna IV krucjata, która doprowadziła do zdobycia Carogrodu i grabieży jego bogactw. Autor zwraca uwagę na decydującą rolę niedostosowania bizantyńskiej dyplomacji do mentalności ludzi Zachodu. W Jego interpretacji główną przyczyną wydarzeń 1204 r. były narastające od lat niesnaski i różnice w postrzeganiu politycznych pryncypiów przez kolejnych cesarzy oraz przez władców zachodnioeuropejskich. Bizantyńczycy nie zamierzali podporządkowywać swojej polityki racjom krzyżowców, tak samo nie chcieli realizować cudzych celów ci ostatni. Metody bizantyńskiej dyplomacji, która w rozumieniu Zachodu była dwulicowością, zamiast zadrażnień załagodzić, jeszcze je wzmogły. Cała historia tego "wielkiego nieporozumienia" została przez J. Harrisa świetnie odmalowana na szerokim tle dziejów powszechnych Europy Zachodniej, Bizancjum oraz świata arabskiego. In minus trzeba zaliczyć zdecydowanie przypisy, które nie dość, że nie znajdują się na dole strony, ale na końcu poszczególnych rozdziałów, to jeszcze w przypadku tekstów źródłowych nie podają dokładnego miejsca, a jedynie nazwisko autora (sic!); w moim odczuciu jest to efekt podawania strony przekładu, a nie miejsca w tekście: Harris podał miejsca w tekście angielskim, gdy tłumaczka chciała zastosować przekład polski, strony się już nie zgadzały i stąd problem. Można mieć też pewne zarzuty co do jakości przekładu, Tłumaczka popełniła kilka błędów, które łatwo wychwycić. Sama jednak przyznała, że korzystała przy przekładzie z podręcznika Ostrogorskiego, więc ten fakt zapewne ograniczył ilość takich błędów (dotyczy to zwłaszcza nazw własnych). Ogólnie rzecz biorąc jest to jednak ciekawa i godna polecenia pozycja. Nie jest przede wszystkim skażona ideologicznie, nie przedstawia świata według modnego ostatnio podziału źli krzyżowcy - dobrzy Bizantyńczycy i Arabowie. Lektura tej książki tłumaczy należycie "wielkie nieporozumienie" Wschodu i Zachodu chrześcijaństwa, a pośrednio także jego późniejsze następstwa. Tomasz Babnis