Bożena Kubit

Dzięki tej książce poznałam historię Żydów z Gliwic. Dowiedziałam się o wielu rzeczach, o których nikt nie wspomina. M.in. o tym, że pierwsze nabożeństwa w społeczności żydowskiej odbywały się w udostępnionym przez jednego ze współwyznawców pomieszczeniu w narożnym domu przy ul. Plebańskiej. Później w latach 80. XIX w. należał on do znanego kupca o nazwisku Schlesingera. Dom ten graniczył od strony ulicy Średniej na prawo z posiadłością rękawicznika Bruderlicha a na dole znajdował się sklep Jacoba Handlera. 3 sierpnia 1809 uderzył w ten budynek piorun, ale nie wyrządził żadnych szkód. Ciekawostką jest to, że w 1811 gmina żydowska kupiła parcelę przy Dolnych Wałów 15, ale władze miasta nie godziły się na budowę synagogi. Została zbudowana dopiero w latach 1859-1861, według projektu mistrzów murarskich Salomona Lubowskiego i Louisa Troplowitza - ojca Oscara Troplowitza (tego od kremu Nivea). Synagoga podzieliła los tysięcy innych synagog w 1938 roku – spłonęła ogniem wznieconym przez członków SS w noc kryształową. Obok synagogi stał zbudowany w 1924 r. żydowski dom starców. Twórcami projektu byli architekci Schönwald i Schober. Budynek stoi do dziś i obecnie znajduje się w nim komisariat policji. Drugą rzeczą jaka mnie zaskoczyła, było to, że na Zatorzu żydowski fabrykant Oscar Huldschinski stworzył kolonię robotniczą dla swoich pracowników i wybudował tam dla nich kościół Św. Rodziny. Dowiedziałam się też, że charakterystyczny budynek na ul. Bankowej 12 należał do rodziny żydowskich przedsiębiorców wywodzących się od Josefa Kleczewskiego. Kleczewski wybudował w Gliwicach fabrykę papieru i przez wiele lat działał jako radny miejski. Udzielał się również w licznych stowarzyszeniach i zrzeszeniach miejskich. W roku 1919 otrzymał tytuł honorowego obywatela miasta Gliwice. Po II wojnie światowej w kamienicy mieściła się m. in. drukarnia. Obecnie budynek znajduje się w rękach prywatnych. Natomiast wybitny gliwicki architekt Karl Schabik zaprojektował takie budynki jak hotel Haus Oberschlesien (obecny UM),zielony półokrągły obiekt na Dolnych Wałów 22, Liceum Eichendorffa (1930),dziś jeden z budynków Politechniki Śląskiej na Konarskiego, cmentarz centralny i wiele innych… Bardzo zadziwił mnie przedwojenny wygląd obecnego NOT-u. Ten koszmarek był kiedyś bardzo ładną kamieniczką, w której mieszkała również znana rodzina żydowskich przemysłowców Friedländerów. Gliwice były kiedyś bogatym w niezwykłą architekturę miastem nim zarżnęła je „radosna twórczość” komunistyczna i inne dziejowe „zarazy”, a wymieszana kulturowo ludność żyła tu ze sobą w symbiozie. Wojna zniszczyła to wszystko bezpowrotnie.