Syndrom pustej kartki

Dzisiaj zajmiemy się tak zwanymi road stopperami, blokadami mentalnymi, cementowymi bucikami, które sprawiają, że nie jesteś w stanie ruszyć dalej, napisać ani jednej linijki tekstu.

Zacznijmy od ciężkiego kalibru. Wielu początkujących, jak i doświadczonych pisarek i pisarzy zetknęło się w swoim życiu ze znanym wszystkim koszmarem: syndromem pustej kartki. Czyli w skrócie: siadasz przed klawiaturą/piórem/rylcem, w głowie aż kipi od wartkiej akcji, subtelnych dowcipów i figlarnych dialogów, już!, teraz!, natychmiast! musisz zapisać to, przelać na papier i… Nic. Patrzysz pustym wzrokiem w monitor/kartkę/glinianą tabliczkę.

Liczni wiedzący podsuwają ćwiczenia, jak sobie poradzić z tym problemem. Darujmy je sobie. Jedynym sprawdzonym i sekretnym sposobem, jak poradzić sobie z syndromem pustej kartki jest: patrz się w nią. Do skutku. Patrz się tak długo, aż wygrasz ten pojedynek mentalny, aż wypalisz czarną kropkę laserami swoich oczu na białej powierzchni. A potem zdania same zaczną płynąć. Proste? Proste.

Następną blokadą jest porównywanie się z innymi. Każdy z nas, kiedy już napisze te dwa akapity-potwory po dzbanku kawy, paczce fajek i trzech godzinach siedzenia przed biurkiem, podskakuje z radości, tańczy kankana, objada się pączkami czy w inny sposób celebruje sukces i wtem! zadaje sobie to kluczowe pytanie: czy tekst jest dość dobry? A sekundę później dopowiada: czy mój tekst jest tak dobry jak – wylosujmy przypadkowe nazwiska – jak teksty Hemingwaya? Albo Hrabala? Albo, chociaż Homera? Vonneguta? Na Boga, Pilcha?! Odpowiedź jest prosta: nie. I nigdy nie będzie.

Po tym szoku wielu, szczególnie początkujących autorów, albo postanawia skończyć z sobą, albo z pisaniem, albo w ogóle tłumaczy, że nikt nie rozumie ich sztuki i wraca do zajadania się pączkami przed Netflixem. Ale spokojnie, nie ma co być dla siebie tak surowym. Jest prosty, sprawdzony sposób na tą blokadę: nie czytaj ambitnych lektur. Zrób porządek w biblioteczce. Weź czarny wór na śmieci i wrzuć do niego jak leci: klasykę literatury, wszelkie noble, bookery i innych kościeliskich. Zostaw tylko kolorowe, świecące w ciemności okładki z napisem: bestseller. Pamiętaj: i tak zawsze będziesz się z innymi porównywać. A na co mierzyć w sam panteon? Tylko kwasy w żołądku bulgoczą. Lepsze jest wrogiem dobrego - to akurat z „Króla Leara”, który znajduje się w czarnym śmietnikowym, ale nie zawracaj sobie tym głowy. Jedziemy dalej.

Załóżmy, że napisałeś stronę, pół, no dobrze – jedno zdanie. Jedno, ale długie. I co potem? Wielu wierzy w to, że należy pisać dalej, jak już złapie się tą tak zwaną wenę. Błąd! Zatrzymaj się i dokonaj wiwisekcji. Zapamiętaj: to, co piszesz musi być doskonałe. Dlatego odłóż narzędzie do pisania na bok, pochyl się nad tekstem i przeanalizuj go. Czy na pewno użyłeś właściwych słów? Czy czasownik „powiedziała”, nie powinien brzmieć „rzekła”? A jak „rzekła”, to czy przypadkiem nie podmienić podmiotu? „Dziewczyna” to takie trywialne. „Młoda kobieta”, lepiej. „Białogłowa”, zbyt staroświecko, chociaż - gdyby umieścić akcję kilka wieków wstecz... Czytaj, kreśl, kreśl bezlitośnie, dąż do perfekcji, aż to jedno zdanie nie stanie się Twoim Opus Magnum. Na nim zbuduj kolejne, które porównasz do pierwszego, tak, żeby dobrze brzmiały. A jak nie będą brzmieć to skreśl wszystko i zacznij od początku. Do skutku. Do wypalenia zdania. Lub siebie.

Kolejna porada dotyczy tak zwanej drogi środka. Wielu z nas zastanawia się nad tym, jaką przyjąć do pisania strategię: czy planować szczegółowo fabułę, siedzieć w bibliotece i w swetrze w serek, czy może pisać w zrywach, po knajpach i w rozchełstanej koszuli? Po rozważeniu za i przeciw wybieramy drogę środka, kilka cech z jednego wzorca, kilka z drugiego. Źle! Idź na całość. Jeżeli czujesz się prawdziwym artystą potrafisz pisać zawsze i wszędzie, ale, pod warunkiem, że spłynie na Ciebie natchnienie, to wspomóż je! Na kreatywność działają stymulanty i zmiana otoczenia. Zatem pij kawę za kawą, odpalaj fajkę od fajki, nie szczędź grosza na alkohol i inne przyprawy, podróżuj pociągami, bla bla car’em, śpij na dworcu, w schronisku, w zmiennym otoczeniu, cały czas bądź w ruchu, ciągle nabuzowany, na rauszu.

Jeżeli z kolei jesteś typem bibliotekarza bądź do bólu poukładany. Zaplanuj sobie każdy krok, każdy rozdział, akapit, zdanie. Nie pozwól sobie na żadne odstępstwa od tej reguły, na żadną spontaniczność. Jeżeli piszesz od 8 rano do 13 po południu, pisz tak zawsze i wszędzie. Żadnych kaw, żadnego alkoholu. Tylko herbata biała i całkowite odseparowanie od świata zewnętrznego. Bądź ascetą. Stwórz plan i krok po kroku dąż do jego realizacji. Ani jednej poprawki. Potraktuj książkę jak projekt i bądź tego projektu managerem.

Ostatnia porada dotyczy kwestii interakcji z innymi ludźmi. Zdarza się tak, że odczuwamy silną chęć przegadania pomysłu, przeczytania komuś fragmentu, wysłuchania opinii innej osoby. Bo jak nie, to stoimy w miejscu, brakuje pewności siebie. I tutaj znowu mamy dwie ścieżki postępowania. Pierwsza: bądź nieufny. Nie dziel się z nikim pomysłem, nie wspominaj o tym, że piszesz cokolwiek, a kiedy pada z pozoru niewinne nagabnięcie: słyszałem, że podobno piszesz, unikaj kontaktu wzrokowego. Każdy może ukraść twój pomysł. Jako twórca najlepiej wiesz, co robić. Zamknij się na jakiekolwiek porady.

Drugą ścieżką postępowania jest: bądź gadatliwy. Do bólu. Opowiadaj o swojej historii, o pomyśle, o bohaterach każdemu. Nawet niezainteresowanym. Rozmawiaj w tramwaju i chwal się znajomym na Facebooku. Mów tak długo, aż historia na książkę stanie się dla Ciebie czymś oklepanym, znanym na wskroś, aż nic Cię już w książce nie zaskoczy, aż będzie dla Ciebie pracą od 8 do 16, aż na myśl o pisaniu mrukniesz: ech, znowu do tej roboty. Aż zabijesz muzę i wyzioniesz natchnienie.