"Sekstus uważał dogmatyzm za chorobę umysłową i starał się wyleczyć jej liczne ofiary przy pomocy sceptycznych leków, jakich mu dostarczyli filozofowie i jakich używał na równi ze zwyczajnymi lekami cielesnymi".
"Zarysy Pirrońskie" to najbardziej znane dzieło starożytnego lekarza, w którym pokusił się o przedstawienie kompendium wiedzy o swych wybitnych sceptycznych poprzednikach. Tytuł jest trochę zwodniczy, ponieważ używa imienia Pirrona z Elidy, uznawanego za twórcę kierunku sceptycznego, jednak bardzo różniącego się w swym podejściu do życia i jego spraw od wielu późniejszych przedstawicieli tego nurtu, a również scharakteryzowanych przez Sekstusa. Pomiędzy początkami sceptycyzmu, a jego dalszymi losami związanymi z Akademią istnieją zasadnicze różnice, których nie wyłapiemy dokładnie z "Zarysów" (polecam tutaj znakomite 2 tomowe dzieło Adama Krokiewicza o starożytnym sceptycyzmie). Niemniej jednak może ono służyć niejako za quasi podręcznik - dobry wstęp do dalszych, szczegółowych studiów.
Książeczka napisana została dla szerszej publiki, tak, aby nie zamęczyć balastem rozważań (do tego służą inne dzieła Sekstusa). Jej cel jest zgoła odmienny: autor stara się natchnąć wszystkich "zarażonych" dogmatyzmem, ale jeszcze nie straconych dla racjonalnej myśli, aby zastanowili się nad swym stanowiskiem i, być może, spróbowali go zrewidować. Czy się to uda, to już inna sprawa. Sekstus dobrze wie, jako lekarz, że pewnych chorób nie da się uleczyć, kiedy stopień ich zaawansowania nie przedstawia rokowań na poprawę. Natomiast większość przypadków można uratować, trzeba tylko zastosować odpowiednie leki i ich dawki.
Niestety prawie 2 tysiące lat dziejów ludzkich po Sekstusie świadczy o czymś innym, niż wyobrażał sobie ten medyk. Dogmatyzm jest chorobą bardzo zakaźną, podawaną człowiekowi w różnych odmianach od urodzenia, a jego próby pokonania dolegliwości spotykają się najczęściej z przeciwdziałaniem najmocniej zainfekowanych.
Dzieło polecam wszystkim, którzy chcieliby zacząć przygodę z kierunkiem myśli starożytnej, który wprawdzie nie należy do najbardziej strawnych, ale jest znakomitym remedium na wiele "pewników", które do dzisiaj sieją spustoszenie wśród najbardziej podatnych na różne "choroby" umysłu.

"Sekstus uważał dogmatyzm za chorobę umysłową i starał się wyleczyć jej liczne ofiary przy pomocy sceptycznych leków, jakich mu dostarczyli filozofowie i jakich używał na równi ze zwyczajnymi lekami cielesnymi".
"Zarysy Pirrońskie" to najbardziej znane dzieło starożytnego lekarza, w którym pokusił się o przedstawienie kompendium wiedzy o swych wybitnych sceptycznych...

Na długo przed powstaniem współczesnej nauki przedstawiciele szkoły
sceptycznej w starożytnej Grecji zorientowali się, że nieoznaczoność, relatywizm i niepewność wydają się być nieodłącznymi elementami ludzkiej egzystencji. W Zarysach Pirrońskich Sekstus Empiryk zauważa: „Hamulec względności […] polega na tym, że przedmiot wydaje się takim lub takim ze względu na podmiot, tudzież na razem rozpatrywane rzeczy”.

Klasyczny aparat fotograficzny niekoniecznie „widzi” to samo, co aparat cyfrowy. Człowiek nie widzi tego samego kwiatu, co pszczoła. Polityk nie słyszy tej samej VII symfonii Beethovena, co student Teorii muzyki, a idąc dalej tym tropem możemy nawet dojść do wniosku, podobnie jak wybitny angielski poeta William Blake, że „Głupiec nie to samo widzi drzewo, które mądry widzi człowiek”.

Platon, Arystoteles i inne wielkie osobistości filozofii, szukali ścieżki prowadzącej do osiągnięcia pewności, sposobu na ominięcie względności, o której mówili przedstawiciele szkoły sceptycznej, poprzez wynalezienie sposobu czystego rozumowania - nie zniekształconego niedoskonałością ludzkich zmysłów – który miałby rzekomo docierać do czystej prawdy. Poznanie rozumowe (a priori) miało stać ponad zawodnym przecież poznaniem zmysłowym (a posteriori).

Ciąg dalszy historii filozofii, jawi się niczym stopniowe, dyskursywne odkrywanie kolejnych wad czystego rozumowania (a priori) greckich pionierów. Wraz z początkami współczesnej nauki nastąpiło powstanie metody naukowej, która łączy grecki czysty rozum z empiryzmem, w wyniku czego rzeczywistość można opisywać za sprawą bardzo precyzyjnej logiki i matematyki. Ludzkość stanęła na skraju pełnego poznania.

Wydawało się oczywiste, że za sprawą dostatecznie rozwiniętych narzędzi będzie można w końcu dotrzeć do niezakłóconej niczym prawdy. Wiara ta (o której przestrzegają nas sceptycy greccy) przeminęła jednak wraz z powstaniem geometrii nieeuklidesowych oraz logik niearystotelesowych (za sprawą których poznanie a priori okazało się podobnie niedoskonałe i zwodnicze jak poznanie a posteriori) oraz nadejściem ery względności Einsteina i mechaniki kwantowej Heisenberga i Schrödingera – zastępującej prawdę rachunkiem prawdopodobieństwa.

Nie możemy osiągnąć prawdopodobieństwa równego 1 mieszając omylne zmysły z omylnym rozumem. Przypomnieliśmy sobie, że układ nerwowy człowieka przybliża nas tylko i wyłącznie do prawdy możliwej do poznania przez układ nerwowy człowieka, a nie do, tak pożądanej przez wieki, czystej, jednej, prawdy absolutnej. Na przykład badając „esencję” światła, używając jednego instrumentu udowadniamy, że światło jest falą, a używając innego instrumentu udowadniamy, że światło jest cząsteczką. Ten klasyczny już eksperyment pokazuje, że nie sposób mówić o prawdzie absolutnej, gdyż odkrywana prawda (przedmiot) jest zależna od instrumentu (podmiot).

W Zarysach… odnaleźć można zaskakująco trafny komentarz do tej sytuacji:

„Kiedy więc dociekamy, czy przedmiot jest taki w sobie, jak się jawi, dociekamy nie zjawiska, lecz tego, co się o nim orzeka, jest to zaś coś innego niż dociekanie samego zjawiska”.

Lektura Zarysów Pirrońskich wydaje się uświadamiać, że współczesna nauka tylko potwierdza stare jak starożytna Grecja podejście sceptyczne, które każe nam być wolnymi od wyrokowania i nie dawać wiary (ani nie dawać niewiary) z góry.

Być może (bo przecież „sceptyk dopuszcza myśl, że pewne rzeczy może i dają się uchwycić”) nie ma zatem sposobu na ucieczkę od sceptycyzmu i powstrzymania się od wyrokowania, co jednak w tonie narracji sceptycznej wydaje się być świetną informacją, ponieważ jak dowiadujemy się od Sekstusa Empiryka:

„Celem sceptyka jest niezakłócony spokój […]. Zacząwszy bowiem filozofować […] i tak zyskać spokój, utknął na równowadze sprzeczności, nie mogąc zaś jej rozsądzić, powstrzymał się od wyrokowania, a kiedy się powstrzymał, uzyskał zrządzeniem losu niezakłócony spokój".

Na długo przed powstaniem współczesnej nauki przedstawiciele szkoły
sceptycznej w starożytnej Grecji zorientowali się, że nieoznaczoność, relatywizm i niepewność wydają się być nieodłącznymi elementami ludzkiej egzystencji. W Zarysach Pirrońskich Sekstus Empiryk zauważa: „Hamulec względności […] polega na tym, że przedmiot wydaje się takim lub takim ze względu na podmiot,...