Jak można się domyślić, w pierwszych latach po odzyskaniu niepodległości głównie publikowali ci, którzy robili to również wcześniej. Poza tym na początku dwudziestolecia międzywojennego ukazało się również kilka książek, o których nigdy wcześniej nie słyszeliśmy. A Wy?

Przedstawiamy wybrane tytuły, które ukazały się w Polsce w latach 1918-1925.

Żywe kamienie, Wacław Berent (premiera 1918)

Powieść składa się z czterech części. Jej akcja toczy się w późnym średniowieczu na przełomie XIII i XIV wieku, a książka opowiada o średniowiecznych artystach wędrownych, których przybycie zmienia oblicze miasta pogrążonego w marazmie. Artyści wywołują wstrząs u jego mieszkańców. W efekcie przeciwko marazmowi buntują się także starzy mistrzowie: płatnerz, uczony przeor, itd. Bohaterów łączy niepokój ducha, wieczna wędrówka i marzenia błędnych rycerzy. Utwór obrazuje zmierzch teokratycznej kultury średniowiecza.

Karmazynowy poemat, Jan Lechoń (premiera 1920)

Zbiór poezji Jana Lechonia, który powstał w latach 1916-1918, a wydany w 1920 w Warszawie. Problematyka poematu obejmuje postacie i zdarzenia ściśle związane z kulturą i historią Polski. Jest wyrazem zachwytu przeszłością. Nawiązuje do tradycji romantycznej (sceneria, historiozofia) jak i klasycystycznej (teatralność, retoryka, patos, układy peryfrastyczne). Wyczuwalne są wpływy młodopolskie i poezji niepodległościowej.

Lato leśnych ludzi, Maria Rodziewiczówna (premiera 1920)

Trójka przyjaciół – Rosomak, Pantera i Żuraw – spędza lato w leśnej głuszy. Swój czas poświęcają pomocy zwierzętom i podziwianiu piękna krajobrazu. Doświadczonym „leśnym ludziom” towarzyszy młody „praktykant”. Jest to chłopak z miasta, który u ich boku nabiera doświadczenia i zdobywa zaszczytne miano Orlika.

Rodziewiczówna snuje opowieść niespiesznie. Widać w niej dogłębną znajomość lasu, zwierząt, tradycji wiejskich i puszczańskich. Sama Rodziewiczówna spędzała tak letnie miesiące, tylko że jej towarzyszyły dwie inne kobiety.

Król Maciuś Pierwszy, Janusz Korczak (premiera 1922)

Maciuś po śmierci swego ojca, króla, chcąc nie chcąc dziedziczy koronę. Ponieważ jest dzieckiem, sąsiednie państwa szybko wypowiadają mu wojnę, spodziewając się łatwego zwycięstwa. Maciuś wojnę wygrywa, ale nie spoczywa na laurach. Zostaje władcą reformatorem. Uczy się rządzić mądrze i sprawiedliwie, zawiera przyjaźń z czarnoskórym królem ludożerców Bum-Drumem, a wreszcie wpada na pomysł, żeby dać dzieciom pełnię praw i stworzyć dziecięcy sejm. Reformy Maciusia budzą sprzeciw innych monarchów i wybucha kolejna wojna. Król zostaje podstępnie pokonany, pojmany i skazany na wygnanie.

Wzruszająca, wspaniała powieść, obowiązkowa lektura kolejnych pokoleń młodych czytelników.

Generał Barcz, Juliusz Kaden-Bandrowski (premiera 1923)

Opowiada o tworzeniu się i umacnianiu władzy w pierwszych miesiącach niepodległego państwa. Kaden rozpoczął pisanie książki w 1921 roku, a od 9 września 1922 powieść ukazywała się w odcinkach w „Kurierze Polskim”. Redakcja zapowiadała utwór jako pierwszą próbę ujęcia współczesności i jej wybitnych postaci w formę literacką. W wersji książkowej ukazała się 4 kwietnia 1923 roku, nakładem Towarzystwa Wydawniczego Ignis. Książkę wydano w 5200 egzemplarzach.

Akcja powieści rozgrywa się pomiędzy jesienią 1918 i jesienią 1919 roku. Do jej skonstruowania Kaden posłużył się rzeczywistymi wydarzeniami z pierwszych lat niepodległej Polski, m.in. obaleniem władzy austriackiej w Krakowie, zamachem Januszajtisa i sprawą Biura Prasowego Naczelnego Dowództwa. Jednak przedstawione w utworze wydarzenia odbiegają chronologią od ich rzeczywistych pierwowzorów.

Przedwiośnie, Stefan Żeromski (premiera 1924)

Wydana w 1924 roku (z datą 1925) w Warszawie w Wydawnictwie Jakuba Mortkowicza. Powieść składa się z trzech części: „Szklane domy”, „Nawłoć”, „Wiatr od wschodu”. Opowiada o życiu Cezarego Baryki, reprezentanta młodego pokolenia, urodzonego i wychowanego w Baku, przyjeżdżającego do odrodzonej po I wojnie światowej Polski.

Pokolenie Marka Świdy, Andrzej Strug (premiera 1925)

Andrzej Strug to pseudonim Tadeusza Gałeckiego – prozaika, publicysty i działacza politycznego. Studiował w Instytucie Rolniczo-Leśnym w Puławach, gdzie podjął nielegalną działalność oświatową. W 1895 aresztowany i zesłany do guberni archangielskiej (1897-1900). Rozczarowanie rzeczywistością niepodległej Polski wyraził w książce „Pokolenie Marka Świdy”.

Pożegnanie jesieni, Stanisław Ignacy Witkiewicz (premiera 1927)

Witkacy ukończył tę książkę w 1925 roku, została jednak wydana w 1927 roku w Warszawie.

„Pożegnanie jesieni” to najsłynniejsza powieść Stanisława Ignacego Witkiewicza, w której autor kreśli katastroficzno-erotyczną wizję upadku dekadenckiego świata w literacko brawurowy sposób. W obliczu zbliżającej się rewolucji bohaterowie Witkacego usiłują nadać sens swemu kończącemu się życiu – poszukując tajemnicy Istnienia, szamocą się między sztuką a życiem, erotyką, narkotykami a filozofowaniem. Głównym tematem powieści są, wg słów samego autora, przeżycia bandy zdegenerowanych byłych ludzi na tle mechanizującego się życia.

Laur olimpijski, Kazimierz Wierzyński (premiera 1927)

Zbiór wierszy Kazimierza Wierzyńskiego o tematyce sportowo-olimpijskiej z 1927 roku.

Cykl składa się z 14 wierszy w poetyce charakterystycznej dla skamandrytów. Utwory cyklu stanowią apologię tężyzny fizycznej, piękna sportu, idei olimpijskich. Niektóre z wierszy nawiązują tematyką i wersyfikacją do poezji antycznej (np. „Oda do Pindara"). Inne poświęcone są ówczesnym sportowcom jak Paavo Nurmi i Ricardo Zamora. Cykl został nagrodzony złotym medalem w olimpijskim konkursie sztuki i literatury w czasie IX Letnich Igrzysk Olimpijskich w Amsterdamie w 1928.