Nie jest to jakaś specjalnie przemyślana klasyfikacja. Nie aspiruje też do bycia kompletną, ale załóżmy robocze, że autorów kryminałów możemy podzielić z grubsza na trzy kategorie. Pierwsi piszą książki lekkie, łatwe i przyjemne. Takie, które bierzemy latem na plażę i po skończeniu na tej plaży zostawiamy. I wbrew pozorom, to nie jest żaden zarzut. Pisze tak chociażby Lee Child, którego uwielbiam. Przeczytałem też dwie książki Janet Evanovich. I chociaż, zabijcie mnie, nie pamiętam, o czym były, to pamiętam, że doskonale się przy nich bawiłem. Druga kategoria, to pisarze, który uznali, że kryminał to najlepszy sposób, żeby opowiedzieć o jakieś poważnej kwestii. Pozwala postawić pewną diagnozę w atrakcyjny dla czytelnika sposób. Pisał tak Henning Mankell. W Polsce robił to Zygmunt Miłoszewski. W obu podejściach, tym lżejszym i tym poważnym, dostrzegam jedną cechę wspólną. Szacunek i pokorę do uprawianego gatunku. W książkach wymienionych autorów widzę po prostu włożoną w nie pracę. Ale jest jeszcze trzecia kategoria. Autorzy, którym z jakiegoś powodu wydaje się, że napisanie kryminału jest łatwe. To go piszą. I wychodzi potem z tego taka książka jak „Betibu”.

Głównym problemem tej powieści jest intryga. Schematyczna, nudna, przewidywalna i wtórna. Z pamięci potrafię wymienić co najmniej dwie powieści oparte na identycznym schemacie. A jakbym się skupił, to pewnie dorzuciłby do tego jeszcze kilka kolejnych. Claudia Piñeiro poszła tutaj po linii najmniejszego oporu. Mam wrażenie, że ani niespecjalnie popracowała nad swoją intrygą, ani nie sprawdziła, co w tym gatunku zostało już na podobny temat napisane. Przelała na papier po prostu pierwszy pomysł, który wpadł jej do głowy. W warstwie kryminalnej „Betibu” po prostu poległo. Nie wiem,czy to była arogancja, czy po prostu terminy goniły. Dziwi mnie to tym bardziej, że Piñeiro nie jest autorką przypadkową, ale uznaną w swoim kraju twórczynią kryminałów. Co się stało? Oto tajemnica godna powieści.

Broni się ta powieść natomiast na kilku innych polach. Przede wszystkim prezentuje interesujący portret Argentyny. Jest ona przedstawiona, w bardzo subtelny sposób, jako kraj gigantycznego rozwarstwienia majątkowego. Najciekawsze jest to, że jego ofiarami padają i osoby najbiedniejsze, i te bogate. Oczywiście, każda z tych grup na inny sposób. Widać to idealnie podczas scen na bramie prowadzącej do zamkniętego osiedla strzeżonego, gdzie ochroniarze poddają pracujące na osiedlu osoby coraz bardziej upokarzającym procedurom bezpieczeństwa. Ale widzimy, że bogaczy również zaczyna to dotykać. Osiedle, może jest i luksusowe, ale przypomina prawdziwe więzienie. Zaproszenie byle gościa to coraz większy kłopot, bo ochrona może odmówić jego wpuszczenia z tak błahego powodu jak brak dowodu ubezpieczenia pojazdu! Przy czym nikomu nie przeszkadza, że obok mieszka człowiek, który prawdopodobnie zamordował własną żonę. No, ale on ma wypchany banknotami portfel. Widać zasada, że bogatemu wolno więcej obowiązuje na całym świecie.

Jest również sporo o argentyńskiej prasie. Równie rozpolitykowanej jak ta w Polsce. Ustawiającej się w kontrze do rządzącego prezydenta lub go popierającej. I przede wszystkim, tkwiącej w ciągnącym się boleśnie kryzysie. Co skutkuje zwolnieniami. Oczywiście, wypowiedzenia dostają ci, którzy, jak to się brzydko korporacyjnie mówi, generują największe koszty. Zazwyczaj są to najbardziej doświadczeni dziennikarze. W rezultacie działem kryminalnym kieruje młody chłopak, ledwo po studiach, nigdy nie prowadzący samodzielnie żadnego dziennikarskiego śledztwa. Efekty byłyby opłakane, gdyby nie pomoc starego wygi. Wygi, który zdaje sobie sprawę, że jego czas w zawodzie się kończy. Bardzo przykry jest to obraz. Bardzo prawdziwy. I na tyle, na ile się orientuję, zbliżony do tego, co dzieje się w Polsce.

Wreszcie warstwa obyczajowa i portret głównej bohaterki. Tytułowej Betibu. Kobiety bliżej pięćdziesiątki niż czterdziestki. Matki dwójki dorosłych już dzieci. Autorki kryminałów w permanentnym twórczym kryzysie, która zarabia teraz jako ghostwriterka pisząc kiepskie książki dla innych ludzi. Jej rozmowy z przyjaciółkami, opis łączących je relacji, tej dobrej, kobiecej więzi, to najlepsze partie książki. Tak dobre, że aż chciałby się, żeby Piñeiro zamiast silić się na kryminał, napisała po prostu solidną powieść obyczajową. W sumie szkoda, że właśnie tego nie zrobiła.

Podsumowując, „Betibu” to całkiem przyzwoita książka i bardzo słaby kryminał. Pozostaje mieć nadzieję, że to nie jest najlepsza rzecz, jaką Argentyna może się pochwalić w tym gatunku.

Wojciech Chmielarz