Powyższe fragmenty, pochodzące z książki „Czas zmian”, pokazują, że współczesne postrzeganie życia z początku XX stulecia może wcale nie jest takie zgodne z ówczesną rzeczywistością, jak zakładaliśmy do tej pory. Uważamy bowiem, że po Wielkiej Wojnie wciąż obowiązywały stare konwenanse, a nasze prababki były albo pięknymi ozdobami salonów, albo harującymi od zmierzchu do świtu wyrobnicami. Ówczesne kobiety zaś, jak dzieci i ryby, głosu nie miały.

Założenie to powielane było, jest i będzie przez kino, telewizję i literaturę. Dzięki temu utrwalił się obraz bezbronnej kobietki, uzależnionej od mężczyzny. Najpierw ojca, potem brata lub męża.

Oczywiście w obrazie tym jest sporo prawdy, ale… Właśnie. Zawsze jest jakieś „ale”.

Tymczasem, jak pokazuje przykład Eleonory, bohaterki mojej najnowszej powieści, która na swojej drodze spotyka znanego i kontrowersyjnego, nie boję się powiedzieć, że nawet dziś za takiego by uchodził, doktora Kurkiewicza, kobiety międzywojnia z wolna zaczynały zmieniać swoje poglądy na życie. Na wszystkie jego aspekty, także te związane z seksem i własną seksualnością.

Przecież to dzięki naszym prababkom, my kobiety XXI wieku, możemy cieszyć się równouprawnieniem. To one stały za rewolucjami, które zmieniły krajobraz polityczny, społeczny, obyczajowy. Walczyły nie tylko o prawo głosu. Walczyły także o równe prawa w alkowie, o czym nie mówi się prawie wcale, jakby temat ten był zakazanym tabu, nieprzystającym do obrazu ówczesnego damsko-męskiego pożycia erotycznego.

Tymczasem seks przestawał być domeną zarezerwowaną dla mężczyzn, a wibrator, który w XIX stuleciu odciążał obolałe palce lekarzy, przestał służyć tylko i wyłącznie leczeniu histerii.

Praktyki seksualne naszych prababć i pradziadków nie są tak niewinne jak nam się wydaje. Mogłyby zawstydzić niejednego współczesnego swawolnika, wywołując na jego policzkach rumieniec zażenowania i wstydu. Wydaje nam się, że widzieliśmy, zrobiliśmy i skosztowaliśmy wszystkiego. A jednak, to nie my, wymyśliliśmy brak seksualnej powściągliwości.

Faktem jest, że mężczyźni II Rzeczypospolitej mieli pozycję uprzywilejowaną, a równouprawnienie, o które walczyły ówczesne kobiety, było w powijakach. Nie oznacza to jednak, że płeć piękna dawała się zepchnąć na margines życia. Nasze prababki świetnie dawały sobie radę, korzystając z zasady propagowanej między innymi przez Boya-Żeleńskiego, że „jeśli nasza ciotka ma potrzeby seksualne, to mamy obowiązek je zaspokoić.”

Rzecz nie do pomyślenia, bowiem zabawy swingersów, zdają się być wymysłem dzikich lat 60-tych ubiegłego wieku, ale już elity II Rzeczypospolitej lubowały się w spotkaniach, podczas których uprawiano seks grupowy, zażywano narkotyki i używano gadżetów erotycznych, które mimo oficjalnego zakazu sprzedaży, cieszyły się bardzo dużym powodzeniem.

Sufrażystki i feministki postulowały wprowadzenie swobodnego pożycia intymnego bez narażania się na krytykę za niewierność w małżeństwie. Tajemnicą poliszynela było przyprawianie mężom przysłowiowych rogów. Rzecz naturalna, skoro większość panów miewała kochanki. Ponoć tylko trzynastu na stu mężów dochowywało żonie wierności. Pozostali, za przyzwoleniem i aprobatą społeczeństwa, garściami korzystali z zasady, że mężczyzna z natury jest poligamistą i nie można wymagać od niego pożycia z jedną tylko kobietą, wszak, jak powiadano przy jednej myszy i kot zdechnie. Skoro więc tylu panów miewało kochanki, ich żony, których w swojej naiwności panowie nie podejrzewali o erotyczne sekscesy, bywały kochankami innych.

Rozwiązłość niestety prowadzi do nadużyć. Dawne kodeksy w obronę brały tylko kobiety, gdy tymczasem przedmiotem molestowania padali także mężczyźni, o czym pisał między innymi krakowski seksuolog Stanisław Kurkiewicz, opisując zjawisko, którego ofiarą stał się osobiście w wieku, kiedy nie potrafił mu się przeciwstawić. Kurkiewicz pisał, że kobiety powszechnie mają skłonności do młodzieży męskiej, a nawet chłopców. Czyny tego typu nazywał „chłopczykowaniem”. Zdaniem doktora niektóre służące były zdolne zapłacić za stosunek z chłopczykiem. Przyznawał, że w wieku lat pięciu był molestowany przez jedną z nich, a trzy lata później zaciągnięty do łóżka przez nastoletnią Zosię, która była jego piastunką. Z opowieści Kurkiewicza dowiadujemy się, że jako chłopiec, który nie miał prawa wiedzieć, czym był seks, był kilkakrotnie do niego zmuszany.

Najpewniej osobiste doświadczenia wpłynęły na jego późniejsze poglądy. Sądził bowiem, że każda kobieta, bez wyjątku, przejawia tego typu tendencje. Jego nastawienie może wydawać się wyolbrzymione przez pryzmat własnych, złych doświadczeń, ale jak się okazuje, relacji dotyczących tego zjawiska jest w okresie II Rzeczypospolitej bez liku, a mimo tego kobiet prawie wcale nie skazywano z uwagi na brak twardych dowodów.

O gwałtach na mężczyznach można dowiedzieć się z dokumentacji medycznej, sporządzonej między innymi przez Stanisława Higiera, który prowadził przypadek pacjenta „uwiedzionego przez swoją partnerkę”. Należy jednak zaznaczyć, że przed wojną słowo „uwieść” oznaczało „gwałt”.

Wspomniany wcześniej doktor Stanisław Kurkiewicz pisał o życiu intymnym Polaków dosadnie i bez ogródek. Nie straszne było mu podglądanie, podsłuchiwanie, czy wypytywanie o najdrobniejsze szczegóły dotyczące tego, co działo się za drzwiami sypialni. Za informacje płacił kobietom, czyniąc z nich podglądaczki. Kurkiewicz chciał wiedzieć, jak Polacy się kochają, jak się masturbują, jakie mają fetysze i fantazje erotyczne. Swoje informatorki nazywał „śledczyniami życia płciowego”.

Na łamach jednej ze swoich publikacji zatytułowanej „Szczegółowe odróżnienie czynności płciowych”, która liczyła aż 700 stron, zgłębił temat kobiecej masturbacji, którą nazwał samieństwem. Sklasyfikował wykonywane w kobiecej alkowie czynności, tworząc swoisty ranking tych, które powtarzały się najczęściej.

Zresztą nie tylko Kurkiewicz prowadził badania dotyczące damskiej seksualności. Warszawski lekarz i antropolog Walenty Miklaszewski w pierwszej dekadzie XX wieku, przeprowadził wśród pacjentek ankietę dotyczącą seksu. W rezultacie okazało się, że zaledwie 19% kobiet uznaje życie płciowe za satysfakcjonujące.

Rozpoczęła się zapomniana dziś rewolucja seksualna. Młode dziewczęta powoli, ale świadomie zaczęły eksperymentować z seksem, doświadczając go jeszcze przed wypowiedzeniem sakramentalnego „tak”.

Nasze prababki dały nam więc nie tylko prawo do głosowania, dały nam prawo do zadowolenia z seksu, który przestał być domeną mężczyzn, dla których kobiece zadowolenia było niczym innym, jak histerią, którą trzeba było leczyć.

Wiktoria Gische – autorka książek historyczno-obyczajowych. Z wykształcenia i z zamiłowania jest historykiem. Mieszka na Śląsku. „Niespokojne lata” to pierwszy tom sagi „Kamienica Pod Irysami”.

Tekst napisany w oparciu o artykuły, które ukazały się na łamach portalu Ciekawostki historyczne.

[kk]