Jednakże nie od razu Rzym zbudowano. I tak naprawdę na tym Anthony Everitt skupia się przede wszystkim. Zabiera nas w podróż po Lacjum i Półwyspie Apenińskim (a następnie basenie Morza Śródziemnego), aby pokazać, jak mała osada przeistoczyła się w wielką aglomerację. Tak więc mamy okazję prześledzić legendarne początki miasta, aż po upadek Republiki. Autor swym lekkim piórem opowiada mało znane historie początków Rzymu, wiedząc, że o jego Złotym Wieku napisano już bardzo wiele.

Książka „Chwała Rzymu. Jak tworzyło się imperium” podzielona jest na trzy części: legenda, opowieść i historia. Część pierwsza opisuje okoliczności założenia miasta. Autor zestawia ze sobą legendy i opowieści z faktami, które przetrwały do dzisiejszych czasów. Jak wskazuje Everitt, większość źródeł została podkolorowana, aby nadać miastu prawdziwie cesarski rodowód, jednocześnie pokazując, iż wartości społeczne, polityczne i etyczne wmurowane zostały wraz z pierwszym kamieniem węgielnym.

Część druga to wywód o podbojach sąsiadów, tworzeniu republiki oraz ludziach, którzy zamieszkiwali stojące w rozkroku miasto. Dlaczego w rozkroku? Otóż Rzym potężniał z każdą dekadą. Nie tylko dzięki wrodzonemu uporowi cechującemu wszystkich mieszkańców, ale i pewnej zajadłej agresji wynikającej z potrzeby zadowalania bóstw i arystokracji. Autor przybliża również szczegóły prawne ówczesnych ustrojów państwowych, sposób funkcjonowania wojska, a także znaczenie religii i mitów.

Część trzecia to nic innego jak ukazanie wpływu wybitnych jednostek na kształtowanie się wielkości miasta. Z jednej strony autor pokazuje, jak sami mieszkańcy wpływali na swoje państwo, z drugiej zestawia decyzje Senatu z sytuacjami wielkich zagrożeń. Czytelnik ma więc możliwość dowiedzieć się więcej o atakach Pyrrusa, Kartagińczyków, Hannibala czy Filipa V, a także przeczytać, jak owe sytuacje wpłynęły na szybko rozwijające się państwo. Kilka rozdziałów jest również poświęconych walecznym (nie tylko na polu bitwy) rzymianom: Scypionowi Afrykańskiemu, braciom Grakchom oraz Gajuszowi Mariuszowi.

Autor często posiłkuje się Cyceronem, Liwiuszem, Plutarchem oraz Dionizjuszem z Halikarnasu (no i jeszcze Warronem). Dzięki temu opisywana historia jest bliższa i bardziej wiarygodna. O jednym jednak należy pamiętać, o czym również i sam autor wspomina. Wyżej wspomniani pisarze byli dziećmi swoich czasów, przez co powstają dwa zasadnicze problemy: z wiarygodnością, a także weryfikacją tego, o czym pisali (a może to jeden i ten sam problem?). W związku z tym, że tak mało dzieł przetrwało do czasów współczesnych, nie jesteśmy w stanie sprawdzić, co jest prawdą, a co nie. Zasada stosowana w dziennikarstwie, dotycząca czerpania informacji z co najmniej dwóch źródeł nie zawsze ma tutaj zastosowanie (gdyż często bywa to niemożliwe).

Niemniej lektura „Chwały Rzymu” dostarcza wiele satysfakcji. Przybliża odległe czasy i pokazuje z kronikarską precyzją formowanie się jednego z pierwszych światowych imperiów (bądź co bądź rozciągającego się na trzech kontynentach). Everitt – jako historyk – w zupełności mnie do siebie przekonał. Nie tylko pasją bijącą z każdego zdania, ale i zaciętością, z jaką prześledził i opisał formujący się Rzym.

Michał Wnuk