Nagroda została ustanowiona w 1994 roku (za książkę wydaną w 1993) przez Fundację "Książka dla Dziecka" i redakcję czasopisma o książce dla dziecka "Guliwer" w hołdzie dla znakomitego polskiego pisarza dla dzieci i młodzieży, którego książki cechuje humor i silna wiara w prymat dobra. Jest przyznawana co rok żyjącemu polskiemu autorowi za wyróżniającą się podobnymi cechami książkę literacką dla dzieci młodszych, opublikowaną po raz pierwszy w roku poprzedzającym kolejną edycję nagrody. Od 2004 roku rolę organizatora nagrody przejęła Miejska Biblioteka Publiczna im. Łukasza Górnickiego w Oświęcimiu. Patronat medialny sprawuje redakcja "Guliwera". Książki mogą zgłaszać wydawcy, czytelnicy, a także biblioteki i inne zainteresowane instytucje. O przyznaniu nagrody decyduje jury powoływane przez organizatora. Nagroda jest pieniężna, laureaci otrzymują statuetkę Koziołka Matołka z brązu, wykonaną przez znakomitego rzeźbiarza Andrzeja Renesa, twórcę pomnika Kornela Makuszyńskiego z Koziołkiem Matołkiem w Zakopanem przed willą "Opolanka", gdzie znajduje się muzeum Makuszyńskiego. "Nagrodę Literacką im. Kornela Makuszyńskiego ustanowiliśmy - pragnąc, by nazwiska najlepszych współczesnych polskich autorów piszących dla dzieci znane były wszystkim i aby nie ginęły w zapomnieniu wśród stosów kolorowych "disnejek" (Joanna Papuzińska).