Złapać szczura, który zabił w obozie Mauthausen wielu żydów. Numer dwa na liście najbardziej poszukiwanych przez Centrum Szymona Wiesenthala zbrodniarzy. Obława, tropienie Ariberta Heima. Ze względu na swój sadyzm nazywany był przez więźniów „Doktorem Śmierć" Sprawiedliwości musi stać się zadość. Sowa organizacja, która dąży do ujęcia i doprowadzenie do sądu Heima i jego towarzyszy. Ukryty w Stanach Zjednoczonych żyje bez karnie do czasu, kiedy Sowa wpada na trop. Zwierzyna nie daje za wygraną ucieka, lecz krąg się zamyka i zostaje ujęta. Czy to mit czy historia prawdziwa, ciężko ocenić źródło podają coś innego. Wielu nazistów po wojnie żyło bez karnie, byli poszukiwani przez Mosad. Sprawiedliwość nie jednego dosięgła. Przestroga że zbrodnia nie popłaca. Nie tylko żydów naziści wymordowali Polaków, Romów, Cyganów i inne narodowości. Warto sięgać po takie książki, by pamięć o tamtych czasach, nigdy nie została wymazana.

Złapać szczura, który zabił w obozie Mauthausen wielu żydów. Numer dwa na liście najbardziej poszukiwanych przez Centrum Szymona Wiesenthala zbrodniarzy. Obława, tropienie Ariberta Heima. Ze względu na swój sadyzm nazywany był przez więźniów „Doktorem Śmierć" Sprawiedliwości musi stać się zadość. Sowa organizacja, która dąży do ujęcia i doprowadzenie do sądu Heima i jego...

Nic nie warta fikcja udająca dokument, do tego źle napisana.

Nic nie warta fikcja udająca dokument, do tego źle napisana.

Spotkałem się z zarzutami, iż moje recenzje są ostatnio zbyt krytyczne. Sięgając po Tajnych egzekutorów miałem nadzieję, iż odwrócę tę złą passę. Nie spodziewałem się arcydzieła literackiego, ale miałem nieśmiałą nadzieję przynajmniej na interesującą lekturę, gdyż temat losów zbrodniarzy hitlerowskich po drugiej wojnie światowej jest fascynujący*.

Po skończeniu książki zajrzałem do kilku recenzji i niektóre były dla mnie totalnym szokiem. Drugim, gdyż pierwszym była sama lektura. Całe szczęście, iż nie dostałem zawału. Ale po kolei.

O fabule nie ma co wspominać, gdyż tematykę aż nadto wyjaśnia tytuł. Książka jest reklamowana przez wydawcę i niektórych recenzentów jako opowieść oparta na faktach, tchnąca autentyzmem, wciągająca i w ogóle kontrowersyjnie rewelacyjna. Dla mnie tymczasem to po prostu gniot. Jeśli został oparty na prawdziwej historii, to tym większa hańba, gdyż nic z niej nie pozostało.

Jeśli ktoś twierdzi, iż w świecie tajnych operacji wystarczy zmienić nazwiska, by ochronić osoby, którym może coś grozić, to albo nie ma pojęcia o czym mówi, albo też ma odbiorców swoich opowieści za idiotów. Z powyższego wynika między innymi praktyka utajniania różnych materiałów na okres niejednokrotnie dłuższy niż czas życia zwykłego śmiertelnika. Nie tylko nazwiska, ale modus operandi, miejsca, daty, ślady operacji finansowych, użytych środków i dziesiątki innych nitek mogą doprowadzić do kłębka. Z tego powodu, jeśli chce się zachować w tajemnicy prawdziwą tożsamość uczestników podobnych przedsięwzięć, należy w opowieści zmienić wszystko poza tym, co się chce głównie przekazać. W tym wypadku poza faktem, że Heima zabili Żydzi. Nie można opowiedzieć jak się to odbyło, przynajmniej nie przed upływem dwóch, trzech pokoleń, jeśli sprawcy mają pozostać osłonięci nimbem tajemnicy. A czy zabili go Żydzi? Tego nie wiem. Ale z tego wszystkiego wynika, że tak czy siak, zabili, czy nie, i tak mamy do czynienia nie z dokumentem, ale z powieścią. I tak ją należy oceniać.

Literacka wartość Polowania jest w moim odczuciu żadna. Proste, skąpe słownictwo, bezbarwne opisy, postacie składające się tylko z imion, nazwisk i kilku fragmentów rysopisu. Żadnej psychiki, konfliktów wewnętrznych. Jedynym plusem jest szybka akcja. Plusem, gdyż dzięki temu szybciej można skończyć lekturę.

Nie wiem jak można uznać klimat Polowania za chociaż zbliżony do autentyzmu. Książka napisana jest w pierwszej osobie, ale jednocześnie główny bohater wie wszystko, co się dzieje z innymi członkami jego organizacji w dowolnym miejscu i czasie. To sprawia wrażenie, iż mamy do czynienia z wygładzonym, oficjalnym raportem, a nie świadectwem zdarzeń, które się przeżywało. Tak nie robią nawet ewidentni fantaści. Rambo wygląda bardziej realnie! Nawet jeśli ten potężny feler zwalimy na błąd warsztatu (pisarza lub tłumacza),inne elementy ewidentnie wskazują nawet nie na fikcję, a na brak znajomości tematu.

Każdy profesjonalista ma bardziej osobisty stosunek do swych narzędzi, niż pozostała część społeczeństwa. Szczególnie dotyczy to profesji, w których używa się broni, a zwłaszcza broni przeznaczonej z założenia do zabijania ludzi. Widać to ewidentnie w wypowiedziach żołnierzy, policjantów i przedstawicieli innych podobnych grup zawodowych. Im wyższy poziom profesjonalizmu, im bardziej zakorzenione w umyśle przekonanie, iż od tego przedmiotu zależeć może czyjeś, a zwłaszcza moje, życie, tym częściej myśli się o tym kawałku złomu nie jako o karabinku, ale przykładowo jako o kałachu, raku, tetetce, itp. Nie myśli i nie mówi się pistolet, karabin czy granat, tylko konkretnie o danym modelu i jego nazwy się zawsze używa. Widać to w większości wspomnień, pamiętników i powieści dbających o klimat**, zaś w Polowaniu ewidentnie tego brak.

Jeśli już jesteśmy przy realiach, to wspomnę o jednej scenie, która pięknie pokazuje brak wyobraźni autora i jego kompletną ignorancję w sprawach, o których pisze. Podczas pierwszej próby pojmania Heima, żydowskie komando ślizgaczem staranowało jego łódkę, którą jednocześnie ostrzelało. Łódź nazistów się rozpadła, Heim wpadł do wody, ale przeżył, gdyż miał kamizelkę ratunkową i schował się pod resztkami łodzi, a Żydzi pomimo poszukiwań i ostrzeliwania miejsca katastrofy, nie zdołali go zauważyć. Żydzi pływali ślizgiem tam i z powrotem, a nie widząc niczego na powierzchni, strzelali w wodę. Sęk w tym, że wyporność i stabilność kamizelki jest tak duża, iż raz znalazłszy się w stabilnej pozycji, praktycznie uniemożliwia zmianę orientacji. Znane są wypadki, iż żołnierze, którzy w oporządzeniu wpadli do wody głową w dół, nie byli w stanie się odwrócić i się utopili. Heim albo musiał natychmiast wypłynąć na powierzchnię, a zanurkować w kamizelce nie zdołałby nawet James Bond, albo musiał być pod szczątkami łodzi. W takiej sytuacji nigdy by już sam nie wypłynął, bo to by znaczyło, że szczątki go przytrzymywały od góry. W dodatku nazista został trzykrotnie postrzelony, a woda lodowato zimna. Pociski z nowoczesnej broni palnej w wodzie błyskawicznie hamują, więc albo pływał tuż pod powierzchnią wody, gdyż inaczej byłby bezpieczny, albo został trafiony przed wpadnięciem do niej, czyli w wodzie znalazł się w stanie co najmniej uniemożliwiającym jakiekolwiek aktywne działanie. Bajeczki po prostu.

Napiętnowany za ostre recenzje, starałem się wciąż od nowa dać tej książce szansę. Po każdym dysonansie robiłem głęboki wdech i znów w wyobraźni starałem się przenieść na miejsce akcji. Okazało się to jednak zbyt ryzykowne. Miałem wrażenie, iż książka była pisana lub tłumaczona z doskoku i zabierając się za następny fragment ktoś zapominał, co napisał przed chwilą. Oto nasz żydowski heros leci helikopterem ponad zimowym krajobrazem. Staram się to sobie wyobrazić, ale jak tego dokonać, skoro za chwilę dowiaduję się, że to jednak samolot. No cóż, przestawiam się i lecę samolotem. Nie muszę długo czekać i znów się dowiaduję, że jednak lecę helikopterem. Pełen realizm! – ukłon w stronę recenzentów określających tak ten chłam. Tyle, że czuję się nie jak komandos importowany z Izraela, a jak Fantomas.

Kiedyś myślałem, że wszyscy pisarze i tłumacze są ludźmi inteligentnymi, podobnie jak recenzenci. Skoro jednak ktoś uważa, iż wodolot może latać ponad górami i lasami, to polecam wycieczkę do pierwszego lepszego miasta nad morzem, albo choćby do sięgnięcia po encyklopedię. Nie jest to chochlik wydawniczy, gdyż tego środka lokomocji nasz główny bohater trzyma się konsekwentnie w końcowej części książki od momentu, kiedy do niego wsiadł, aż do momentu, gdy wylądował za górami, za lasami. I nie przesiada się w trakcie lotu, jak pomiędzy helikopterem a samolotem. Nierozróżnianie wodolotu i wodnosamolotu świadczy o braku wiedzy, braku oczytania również, ale o niczym więcej i nie jest niczym nagannym. Używanie natomiast słów, których znaczenia kompletnie się nie zna, nieświadomość własnej niewiedzy, to brak dużo poważniejszy; prawdziwa jazda po bandzie. Inna sprawa, iż to chyba znak naszych czasów, że ta przypadłość jest coraz powszechniejsza. Widać to w licznych teleturniejach, w których uczestnikom wydaje się, iż wiedzą, przez co podejmują złe decyzje i przegrywają.

Od początku powieści, aż do jej końca, miałem nadzieję na coś, co mogło choć częściowo uratować książkę. Wątek miłosny. Dwie kobiety i główny bohater. Nieśmiały początek zapowiadał się obiecująco, zwłaszcza od momentu, gdy objawiła się da druga . Niestety, również ten aspekt został potraktowany per noga. Szkoda.

Nie mam już siły dalej. Kończąc, z żalem muszę stwierdzić, iż w moim odczuciu mamy do czynienia z totalnym kiczem, tym gorszym, iż pozującym na opowieść prawdziwą. Nie polecam nikomu, chyba że ktoś chce zobaczyć, do czego może doprowadzić niekompetencja i fałszywa ocena własnej wiedzy


Wasz Andrew




* Zainteresowanym polecam w szczególności pracę Marka Aaronsa i Johna Loftusa AKCJA OCALENIE
** W specyficznym rodzaju powieści jakim jest marynistyka, błędy w nomenklaturze morskiej są piętnowane co najmniej tak mocno, jak brak wartości literackich. Podobnie powinno być w kryminale, sensacji i innych.

opinia jak zwykle została zamieszczona również na moim blogu

Spotkałem się z zarzutami, iż moje recenzje są ostatnio zbyt krytyczne. Sięgając po Tajnych egzekutorów miałem nadzieję, iż odwrócę tę złą passę. Nie spodziewałem się arcydzieła literackiego, ale miałem nieśmiałą nadzieję przynajmniej na interesującą lekturę, gdyż temat losów zbrodniarzy hitlerowskich po drugiej wojnie światowej jest fascynujący*.

Po skończeniu książki...

Dr Aribert Heim w czasie II wojny światowej prowadził w obozie koncentracyjnym w Mauthausen eksperymenty pseudomedyczne, które doprowadziły do śmierci całej rzeszy ludzi. Ten nazistowski zbrodniarz, nazywany przez więźniów Doktorem Śmierć, po wojnie spokojnie prowadził w Niemczech praktykę lekarską. Dopiero w 1960 roku, po schwytaniu Adolfa Eichmanna wystawiono za tysiącami nazistów międzynarodowe listy gończe - w tym także za Heimem. Udało mu się jednak zbiec i ostatecznie ukryć - wedle słów autora - w Stanach Zjednoczonych. Do dziś jest nr 2 na liście najbardziej poszukiwanych przez Centrum Szymona Wiesenthala zbrodniarzy wojennych, za jego schwytanie wyznaczono wysoką nagrodę.

Autor niniejszej książki, Danny Baz, jest emerytowanym kapitanem izraelskich sił powietrznych, który w latach 80-tych został zwerbowany przez tajną żydowską organizację, której celem było tropienie, demaskowanie i eliminowanie nazistowskich zbrodniarzy wojennych ukrywających się w Ameryce Północnej i Południowej.
Organizację o kryptonimie "Sowa" powołali do życia i utrzymywali ludzie, którzy przetrwali Holokaust oraz ich bliscy. Jej członkami były wysoko postawione osoby z amerykańskich służb specjalnych, administracji i organizacji bezpieczeństwa, co czyniło ją praktycznie niezależną i niebywale skuteczną w działaniu.
W obawie przed dekonspiracją "Sowa" zakończyła swą działalność pod koniec lat 80-tych wytropiwszy i osądziwszy dziesięciu hitlerowskich oprawców.

Danny Baz utrzymuje, jest wśród nich znalazł się również Aribert Heim, oficjalnie nadal poszukiwany.
Jego książka opowiada o obławie i schwytaniu Heima przez członków grupy żydowskich mścicieli działających w ramach "Sowy".
Baz zdecydował się przerwać milczenie (choć nie do końca - wiele faktów zmienia i utajnia ze względów bezpieczeństwa),by uświadomić ludziom, że naziści nie pozostali bezkarni nawet, jeśli wymknęli się powojennej sprawiedliwości i ukryli na drugiej półkuli, że przez cały czas ludzie, którzy nie zapomnieli i nie wybaczyli ścigają ich, by wymierzyć sprawiedliwość.

"Tajni egzekutorzy" to lektura, którą czyta się jednym tchem, jak najlepszą powieść sensacyjno - szpiegowską. Autor szczegółowo wspomina okoliczności swojej rekrutacji w szeregi "Sowy", a także jej strukturę, zasady działania oraz stosowane metody. Drobiazgowo opisuje długofalową, zakrojoną na szeroką skalę, angażującą mnóstwo ludzi i środków akcję, która zaowocowała schwytaniem Ariberta Heima.
Konspiracyjna codzienność, której istotą była rezygnacja z życia rodzinnego, ale też niezwykłe poczucie więzi wśród członków organizacji, miała swoje dobre i złe strony. Poczucie władzy, przyjęcie roli mścicieli, wymierzanie sprawiedliwości - to broń obosieczna. Panowanie nad emocjami, odporność psychiczna, tężyzna fizyczna były w tej sytuacji nieodzowne. Szara rzeczywistość to nie tylko bojowe akcje, zasadzki, obławy, ale także żmudne i nudne miesiące inwigilacji, przygotowań logistycznych, ciągłej gotowości. Sposób, w jaki autor opisuje tę rzeczywistość zdradza wielkie zaangażowanie w sprawę, determinację, ale również dokładne rozeznanie w sytuacji. Dzięki jego historii czytelnik ma szansę dowiedzieć się, na jakich zasadach działały organizacje tropiące zbrodniarzy wojennych z pierwszej ręki, a także poznać sposoby kamuflażu zbiegłych nazistów, ich "drugie życie".
Baz podejmuje także bulwersującą, niewygodną i dwuznaczną moralnie kwestię współpracy hitlerowców z amerykańskim rządem, który przez długie lata udzielał im schronienia korzystając w zamian z ich usług.

Podobno książka Danny'ego Baza wywołała liczne kontrowersje oraz sprzeciw organizacji żydowskich poddając w wątpliwość sensacje autora. Czy historia opowiedziana przez Baza jest prawdą? Czy jest on fantastą, czy to środowiskom żydowskim trudno przyznać się do istnienia i utrzymywania organizacji działających de facto poza prawem lub też stanowiącym je? I jakie wynikają z tego implikacje? Pozostawiam to rozwadze czytelników. Jeśli o mnie chodzi, opowieść Baza brzmi wiarygodnie, choć jako laik nie czuję się upoważniona do jej weryfikowania.

Jakkolwiek by nie było, lektura "Tajnych egzekutorów" jest prozą mocną, niezwykle interesującą pod kątem historycznym, jak i psychologicznym, skłaniającą do refleksji. Bo nie wolno zapominać ani o ofiarach Holokaustu, ani o tych, którzy go rozpętali. Powinni ponieść odpowiedzialność za swoje czyny i nie nam osądzać, przed jakim sądem staną. Ja w każdym razie nie mam ani prawa, ani odwagi wypowiadać się w tej kwestii. Jedyne, co mi pozostało, to polecić gorąco czytelnikom tę niezwykłą, intrygującą książkę.

Opublikowane na moim blogu:
zwiedzamwszechswiat.blogspot.com

Dr Aribert Heim w czasie II wojny światowej prowadził w obozie koncentracyjnym w Mauthausen eksperymenty pseudomedyczne, które doprowadziły do śmierci całej rzeszy ludzi. Ten nazistowski zbrodniarz, nazywany przez więźniów Doktorem Śmierć, po wojnie spokojnie prowadził w Niemczech praktykę lekarską. Dopiero w 1960 roku, po schwytaniu Adolfa Eichmanna wystawiono za tysiącami...