Bohaterem najnowszej „Literatury na Świecie” 2021, nr 3-4 [596-597], redakcja ustanowiła Pétera Nádasa (ur. 1942),węgierskiego prozaika, dramaturga i eseistę, laureata wielu prestiżowych nagród, kandydata do Nobla. Czasopismo inicjują jego autobiograficzne „Świetliste detale” w przekładzie Elżbiety Cygielskiej. To wspomnienie dzieciństwa z perspektywy przeszło pięćdziesięcioletniego narratora: pobyt w uzdrowiskowo-wypoczynkowej miejscowości Göd, rodzinny Peszt, pracownia złotnicza dziadka, a w tle historia Węgier: echa rozpadu cesarsko-królewskiego imperium, druga wojna światowa, zagłada, „powszechna wędrówka” wśród ruin, komunizm. „Kikuty zburzonych mostów wystają z Dunaju. To moje życie”.

Dorobek twórczy Nadasa poznaliśmy dotąd w wąskim zakresie. Na uwagę zasługuje zwłaszcza monumentalna „Pamięć” z 1986 roku. Susan Sontag, której lekceważyć nie wypada (promowała chociażby W.G. Sebalda czy odkryła „Lato w Baden” Leonida Cypkina),po opublikowaniu jej w USA stwierdziła, iż mamy do czynienia z „najlepszą powieścią naszych czasów i jedną z najlepszych powieści XX wieku”. Na polski przełożyła ją Elżbieta Sobolewska (Biuro Literackie, Stronie Śląskie 2017) i należy odnotować, że spotkała się z entuzjastyczną reakcją czytelników.

Autor wraca tam „do największych traum węgierskiej historii, mroków stalinizmu i dramatu powstania 1956 roku” (uwaga wydawcy). To epopeja o totalitaryzmie, łącząca walory dziennika, refleksji politycznej i obyczajowej, obserwacji człowieka i jego poczynań w czasie marnym. Wreszcie to dzieło o istocie pamięci, o jej współudziale w kształtowaniu tożsamości; o tym, że nie sposób egzystować „poza czasem”, separować się od problemów współczesności, które nierzadko są problemami przeszłości, ustawicznie odżywającymi, stąd jesteśmy skazani na dozgonne zmaganie się z nimi. Jak podsumował Bartosz Suwiński w „Tygodniku Powszechnym”, to „powieść-palimpsest o ocalającej mocy literatury i o narracjach, które wyzierają spod innych historii”.

Z kolei Krzysztof Varga w „Gazecie Wyborczej” rekomendował ją jeszcze inaczej: „Opisy męsko-męskiego seksu w »Pamięci« Pétera Nádasa to bodaj najlepsze sceny seksu w literaturze w ogóle”. Cóż, Ruth-Anne Miller w jednym z odcinków „Przystanku Alaska” uznała, że nic tak nie wzmaga zainteresowania książką jak seks. Mnie osobiście ten wątek najmniej zajmuje; od literatury oczekuję przede wszystkim istotnych refleksji, urefleksyjnienia narracji. W tym zakresie Nádas na pewno nie zawodzi.

SPIS TREŚCI
Péter Nádas, Świetliste detale, przeł. Elżbieta Cygielska
Bo dobrze jest spać, z Péterem Nádasem rozmawia Csaba Károlyi, przeł. Anna Górecka
Elżbieta Cygielska, Wydobyte światłem
Péter Nádas, O miłości ziemskiej i nieziemskiej, przeł. Elżbieta Cygielska
Andrzej Kopacki, Niebiańska
Péter Nádas, Historie równoległe, przeł. Elżbieta Sobolewska
Równoległe byty, z Péterem Nádasem rozmawia Enikő Darabos, przeł. Julia Wolin
Péter Nádas, Ćwiczenia z wolności, przeł. Elżbieta Cygielska
Péter Nádas, Rocznik (1987–1988),przeł. Magdalena Garbacik-Balakowicz
Magdalena Garbacik-Balakowicz, Niespójność świata
Reklama antologii O nich tutaj
Adam Lipszyc, [z warsztatu fachowca] Trzecia trąba. Celan, Reik i Jerozolima
Maciej Libich, Jedność w wielości. O wczesnych prozach Pétera Nádasa 350
Reklama antologii Reprezentacje Holokaustu
noty o autorach
Copyright Information, Acknowledgments & Photo Credits
Juliusz Pielichowski, Warstwy straty
Julia Fiedorczuk, Rasowy romantyk?