Kroją mi się piękne sprawy. Listy 1948–1971

Czytając nieadresowane do nas listy, możemy narazić się na spore nieprzyjemności. Za podobne czyny kodeks przewiduje grzywny, a nawet kary pozbawienia wolności. Tajemnica cudzej korespondencji jest więc chroniona prawnie i żadne okoliczności nie usprawiedliwiają zagłębiania się w lekturze listów, pocztówek i telegramów, których adresatami nie jesteśmy. Ta oczywista zasada bywa łamana, gdy w grę wchodzą listy, jakie wymieniają między sobą „wielcy” tego świata – politycy, artyści, pisarze, intelektualiści…

Z ich korespondencji dowiedzieć możemy się nie tylko tego, kiedy ostatnio nadawcę bolał ząb, ale równie kwestii nieporównywalnie ważniejszych. Piszący wymieniają się ocenami rzeczywistości, mówią wprost na temat swojej twórczości, jakby przy okazji płodząc przepiękne literacko partie, a precyzyjne wywody, na które zabrakło miejsca w „oficjalnych okolicznościach”, sąsiadują z żywiołem intymnych wyznań.

Nie inaczej jest w przypadku książki Aliny Szapocznikow pt. „Kroją mi się piękne sprawy.” Ten zbiór 140 listów jednej z największych polskich artystek XX wieku, pisanych do miłości jej życia, Ryszarda Stanisławskiego, wybitnego krytyka sztuki, ukazuje wszystkie plusy i minusy odtajnianej korespondencji.

Książka jest przepięknie wydana. Oprócz listów znajdziemy obszerne komentarze, które doskonale dookreślą nam realia życia, przybliżą elitę artystyczną, zaznajomią z być może obco brzmiącymi nazwiskami. Wyjaśnią skomplikowane społeczno-polityczne konteksty lat 1948-1971, na przestrzeni których dwoje bliskich sobie osób przelewało na papier to, co boli, fascynuje, przeraża lub cieszy.

Niektórzy z czytelników być może ze zdumieniem odkryją, że Alina Szapocznikow z niekłamaną radością witała w Polsce komunistyczną władzę, widząc w niej strażnika dostatku i wolności artystycznej. Dla wielu być może zbyt krępujące będą opisy fizycznych słabości, chorób, a nade wszystko intymności, jaką hojnie szafuje autorka listów. Dostajemy klucz do prywatnego świata kobiety, która odkrywa się przed najbliższą sobie osobą. Podglądamy. Przysłuchujemy się spowiedzi.

Nie jest to książka dla każdego – nużyć mogą litanie nazwisk, nazwy miejsc kolejnych wystaw, drobiazgowe opisy wnętrza artystycznej duszy. Być może tylko najwierniejsi wielbiciele talentu Aliny Szapocznikow oraz historycy sztuki zdecydują się na nie zawsze przyjemną konfrontację z życiem prywatnym obnażonym czasami do nieprzyzwoitych granic.

Tomasz Fijałkowski