Nie czuję się na siłach dawać uniwersalnych recept „na ten szczególny czas”. Opowiem więc o tych książkach, które „w tym szczególnym czasie” mile mnie zaskoczyły.

„Krótka wycieczka na tamten świat” Juliusza Strachoty ukazała się już w czasie epidemii i pewnie bym na nią szybko nie trafił, gdyby nie przysłał mi jej wydawca, który jest też moim wydawcą. I milczałbym taktownie o tym prezencie, gdyby mnie tak nie zachwycił. Oto czterdziestolatek, który po kilkunastu latach chlania i ćpania próbuje poukładać siebie i relacje z bliskimi, więc postanawia odnaleźć zagubioną część rodziny, którą dziadek Janek/Iwan porzucił dawno temu w Związku Radzieckim. Brzmi dramatycznie, prawda? Ale „Wycieczka”, choć przywraca polskiej literaturze zapomniany kawałek polskiego losu, nie jest kolejną dramatyczną epopeją o polskim losie. To autobiograficzna książka o człowieku Julku, podszyta melancholią Konwickiego i czułą ironią Białoszewskiego, a przede wszystkim strachotyzmem Strachoty. Zachęcony „Wycieczką” sięgnąłem po jego poprzednią książkę, „Turystę polskiego w ZSRR”, która okazała się jej prequelem, i zdałem sobie sprawę jak Strachota niesamowicie się od tamtego czasu rozwinął, jakby przestał się bać pisać zupełnie po swojemu.

Pracując „w tym szczególnym czasie” nad swoją kolejną książką, musiałem coś sprawdzić we wspomnieniach Moniki Żeromskiej. Czytałem je kiedyś i myślałem, że tylko zajrzę na chwilę i zaraz wrócę, ale pani Monika skutecznie mnie zagadała. Żeromska nie zawsze miała lekko. Przeżyć powstanie warszawskie na Starym Mieście i wyczołgać się kanałami, to przeżyć życie w dwóch częściach, z których ta druga nigdy nie będzie idealnie pasować do pierwszej. Niemniej bycie córką czczonego i w nieskończoność wznawianego pisarza zwykle izolowało ją od wielu przyziemnych trosk, pozwalało zajmować się malarstwem, podróżami, imprezowaniem i dbaniem o spuściznę, a pod koniec życia napisać takie zdanie: „Po powrocie z Kazimierza byłyśmy w Konstancinie i znów jeździłam konno”. Albo: „W przeciwieństwie do większości ludzi w Polsce, którzy raczej mieli pieniądze, ale nie mieli gdzie mieszkać, my nie miałyśmy teraz żadnych pieniędzy, ale za to trzy domy: w Konstancinie, w Sopocie i w Warszawie”. Albo: „Któregoś ranka lał deszcz, ja byłam chora i leżałam w pustym domu, bo Wojtek był w pracy, mama Stefy na zakupach, a Stefa skoczyła samolotem do Paryża na jeden dzień, żeby kupić tam karczochy”. Albo: „Rano idę do ambasady poradzić się i zapytać, czy przypadkiem nie mogłabym się zabrać samolotem z atletami po końcu olimpiady”. Na końcu trzeciego tomu widnieje notka: „Spółdzielnia Wydawnicza Czytelnik gorąco poleca tę trylogię pióra córki Stefana Żeromskiego – plastyczny obraz niemal pięćdziesięciu lat polskich losów”. Rzeczywiście, typowe polskie losy, Czytelniku!