Jesteśmy społecznością, która kocha książki

Nie dziwię się, kiedy ktoś pisze recenzję książki zawodowo, a brak czasu nie pozwala na dokładne zapoznanie się z jej treścią. W takiej recenzji znajdujemy wtedy stwierdzenia mijające się z prawdą, czyli z treścią książki. To się zdarza. Ale kiedy wydawnictwo wprowadzające książkę na polski rynek to robi, i to wydawnictwo o ugruntowanej renomie, to już jest zaskakujące. Z książkami Bussa zetknąłem się po raz pierwszy, kiedy Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne wydało „Ewolucję pożądania” w 1996 roku. Od tego czasu łykałem, jak świeże bułeczki, niemal każdą książkę łączącą ewolucjonizm z psychologią. Z nieustanną fascynacją przeczytałem pozostałe książki Bussa wydane w Polsce, poza jego podręcznikiem „Psychologia ewolucyjna”. Stąd też nie mogę się zgodzić z twierdzeniem opisu wydawniczego, że Buss przedstawia jakąś nową teorię konfliktu płci. Owszem, Buss jest jednym z czołowych naukowców zajmujących się tym tematem, ale owa teoria ma co najmniej 25 lat („Ewolucja pożądania” została opublikowana w 1994 roku). Ów temat został również świetnie opisany przez Robina Bakera w dwóch ciekawych książkach wydanych w Polsce circa 20 lat temu. Gdzie więc tu nowa teoria? Opis pasuje zdecydowanie bardziej do „Ewolucji pożądania” czy „Zazdrości. Niebezpiecznej namiętności”. Nowa książka Bussa opisuje dokładnie to, co w tytule i podtytule, czyli kiedy (i dlaczego) mężczyźni źle się zachowują oraz o ukrytych korzeniach oszustw, molestowania i przemocy seksualnej. Skupia się przede wszystkim na tym ostatnim, czyli źródłach wszelkiego przymusu seksualnego, nie tylko na jego skrajnym przypadku – gwałcie. I jest to niewątpliwie ciekawa książka, choć trochę mnie rozczarowała, bo niewiele w niej nowego ponad to, czego można się dowiedzieć z książek poprzednich. Nowością są wywody autora o mniej lub bardziej skutecznych próbach minimalizowania zjawiska przymusu seksualnego wobec kobiet i strategiach obronnych kobiet. Pod koniec autor uległ naciskom poprawności politycznej i okazał się jednak bardziej psychologiem, niż ewolucjonistą, bo wyrażał wielkie nadzieje, że ową przemoc da się naprawdę zredukować do minimum. Niestety perspektywa ewolucyjna działa w innych skalach czasowych niż zmiany kulturowe potrafiące niwelować nasze biologiczne zapędy (u obu płci - mam na myśli wymiar statystyczny, a nie jednostkowy). Jak słusznie autor pisze, psychologia seksualna kobiet i mężczyzn nie rozwijała się w próżni, lecz obie koewoluowały. Ma jednak nadzieję, że jeśli kobiety będą potrafiły się zmienić i mniej preferować (statystycznie) mężczyzn o cechach przywódczych, rządnych władzy, zasobów i stanowisk, mężczyzn, którzy mają cechy będące dobrym predyktorem ryzyka przemocy seksualnej, mężczyźni też zaczną się zmieniać. I tu autor pojechał po bandzie pisząc, że sam zna taki przypadek kobiety (swojej znajomej),która przewartościowała swoje spojrzenie i zaczęła preferować innych mężczyzn niż do tej pory. Zaskakujące stwierdzenie w ustach naukowca, który statystyką operuje na co dzień, a tu przedstawia tzw. przypadek anegdotyczny jako argument, że zmiany są możliwe. Ręce mi w takiej chwili opadły. Cóż, typowe chciejstwo. Ale poza tym zarzutem, lektura warta polecenia. Bardziej jednak polecam wcześniejsze książki autora.