Polski szlachcic (herbu Leliwa), poeta epoki baroku, tłumacz, żołnierz i działacz braci polskich. Syn Jerzego Morsztyna i Katarzyny de Nowotaniec (zm. 7 czerwca, 1645), córki Jerzego Stano, wdowy po Janie Węgierskim. Kuzyn i współpracownik Jana Andrzeja Morsztyna.
Nie udało się ustalić, gdzie Zbigniew pobierał nauki, ani jaką pozycję pełnił w żupach wielickich, choć na pewno był z kopalnią związany w latach 40. XVII wieku. Przed 1650 r. wstąpił na służbę do Radziwiłłów, który to związek okazał się niezwykle trwały. Początek lat 50. XVII wieku spędził w chorągwi pancernej Janusza Radziwiłła, brał udział w bitwie pod Beresteczkiem, a w 1654 będąc pod dowództwem Aleksandra Mierzeńskiego ulegli rozbiciu w walce z Rosjanami. W czasie potopu szwedzkiego 11 października 1655 w imieniu rodziny podpisał akt poddańczy wobec Karola Gustawa. Ale już w grudniu walczył z powrotem przeciwko Szwedom, dostając się na rok do niewoli. Zwolniony powrócił na służbę do Bogusława Radziwiłła. 28 listopada 1657 został miecznikiem mozyrskim. W 1659 poślubił Zofię Czaplicównę, współwyznawczynię z Wołynia. Od 1662 w Prusach Książęcych, od 1670 przywódca tamtejszych braci polskich. Od 1669 zarządca potężnych dóbr Ludwiki Karoliny Radziwiłłówny. Zmarł w Królewcu 13 grudnia roku 1689. Pogrzeb Zbigniewa Morsztyna odbył się 17 stycznia 1690 w Rudówce.
Pierwsze poezje Zbigniewa Morsztyna pochodzą z dekady 1650–1660 i są to przede wszystkim erotyki dworskie, w których jednak poeta nie pozwala gatunkowi wybierać za artystę tematy. Drugą stronę jego początkowej twórczości stanowią utwory o tematyce żołnierskiej, pochodzące głównie z własnych przeżyć: przedstawia życie obozowe (vide:Kostyrowie Obozowi), jest świadkiem bitwy (vide:Sławna wiktoryja nad Turkami ... pod Chocimiem otrzymana ...), czy też opisuje z bliska żołnierskiego konia (vide: O koniu wziętym ze mną w potrzebie ze Szwedami pod Krakowem die 20 Junii, Anno 1656). Jednakże Zbigniew Morsztyn rozwija refleksję, że życie żołnierskie inaczej wygląda w podniosłych wierszach, a zupełnie inaczej w rzeczywistości. Jego najważniejszym dziełem na emigracji są Emblemata o tematyce religijnej, każdej ikonie dedykowane są stosowne cytaty z Pieśni nad Pieśniami.
Podejście Zbigniewa do jego twórczości, kwituje sentencja mihi cano – sobie śpiewam. Najprawdopodobniej za namową przyjaciół pod koniec życia przeorganizował swoje zapiski i nadał im kształt tomu Muza domowa (ukończona ok. 1683, nie wydana za życia). Zostawił po sobie tłumaczenia z Horacego, Persjusza, Jana Pico della Mirandoli, Hugona Grotiusa.
DYSKUSJE