Jesteśmy społecznością, która kocha książki

Samolot I-22 Iryda stanowi szczytowe osiągnięcie polskiej lotniczej myśli konstruktorskiej i przemysłu lotniczego okresu PRL-u oraz późniejszej transformacji ustrojowej. Sensowność jego budowy, przydatność do szkolenia, możliwości bojowe, a przede wszystkim okoliczności wycofania ze służby do dziś budzą wiele kontrowersji. Nowe światło na te zagadnienia rzuca w swojej książce A. Baron, który w latach 1979-87 był głównym konstruktorem i szefem programu samolotu szkolno-bojowego Iryda. Na ponad 450 stronach przedstawia on szerokie studium zjawiska zwanego Irydą rozpoczynając od jego genezy obejmującej historię samolotów: Lim-6, TS-16 Grot, M-7, M-16, Iskra-2 i Iskra-22 – aż tyle tego było – widzianą oczyma osoby będące, o ile nie w centrum, to w pobliżu opisywanych działań. Dalej Autor opisuje szczegółowo – może nawet nazbyt – wymagania taktyczno-techniczne stawiane nowej konstrukcji, ich zmiany w czasie oraz – co najciekawsze – porównuje je z wymaganiami dla samolotu LIFT z końca pierwszej dekady XXI wieku. Wymagania te opatrzył komentarzem oraz analizą doktryny wojskowej Polski, stanu jej lotnictwa w opisywanym czasie oraz analiza dostępnych konstrukcji tego typu. Opisowi projektowania, budowy prototypów, oblotu i badań prototypów poświęcono ponad dwieście stron. Najciekawszymi zagadnieniami są tu: tworzenie założeń i projektu, trudności z opracowaniem projektu i badaniami, zwłaszcza aerodynamicznymi oraz pozyskaniem potrzebnego sprzętu i wyposażenia. Bywało tak, że aby przeprowadzić próby potrzebne wyposażenie demontowano ze sprawnych maszyn wojskowych (MiG-ów)! Niestety nie było dostępu do nowszego, a import lub opracowanie nowych urządzeń w kraju były po za zasięgiem. I jak tu myśleć o opracowaniu nowoczesnego samolotu? Jeżeli do tego dodać stałe przepychanki pomiędzy zamawiającym (wojsko),a konstruktorami oraz zakładem produkcyjnym, a wszystko umieścić w barejowskiej rzeczywistości schyłku PRL-u widać, że to się udać nie mogło. Podsumowanie, zawierające także opis prób modernizacji samolotu jest najsmutniejszą częścią książki opisująca gromadzenie się czarnych chmur nad programem i poważnych tarć nie tylko personalnych lecz także politycznych, jak choćby „apetyt” na Alpha Jety. Paradoksalnie to właśnie Alpha Jet stanowiący inspirację i niedościgniony, niestety wzór do naśladowania w istotny sposób przyczynił się do przedwczesnej śmierci Irydy. Są tez ciekawostki, smaczki i opisy zdarzeń szerzej nie znanych. Najlepszym przykładem jest tu „zassanie” Autora przez silnik Irydy w grudniu 1985 roku skutkujące uszkodzeniem wlotu powietrza i silnika. Na szczęście „winowajca” przeżył. Książkę czyta się dobrze, jeśli pominąć dziesiątki tabel wykresów i schematów trudno przyswajalnych dla przeciętnego czytelnika. Ich pominięcie nie wpływa jednak negatywnie na przekaz książki. Wydana została bardzo starannie, w twardej oprawie. Zastrzeżenia może jednak budzić jakość zdjęć i dokumentów. O ile te ostatnie często są nienajlepszej jakości kopiami z „drugiego obiegu”, o tyle zdjęcia mogłyby być lepszej jakości. Wartością samą w sobie jest ponad pięćdziesiąt stron załączników w postaci różnych dokumentów i analiz. Ze względu na emocjonalne zaangażowanie Autora przedstawiony obraz jest zapewne nieco subiektywny. Książka bez wątpienia stanowi bardzo cenne źródło wiedzy nie tylko o programie I-22 Iryda, lecz także polskim przemyśle lotniczym i lotnictwie wojskowym w ostatnich trzech dekadach XX wieku i na początku XXI. Więcej na: https://lot-nisko.blogspot.com/2017/12/iryda-stracone-nadzieje.html