Jesteśmy społecznością, która kocha książki

Zbiór opowiadań Mieczysław Abramowicza to książka wybitna. Ogromne wrażenie robią treść i forma, a także język - kunsztowny, dopasowany idealnie do opisywanych zdarzeń. Utwory zawarte w tym tomie w dużej mierze oparte są na autentycznych wydarzeniach. Skupiają się one na pierwszej połowie XX wieku, przede wszystkim na okresie drugiej wojny światowej, ale są i takie teksty, których akcja sięga czasów nam współczesnych. Bohaterami najczęściej są mieszkańcy polsko-niemieckiego pogranicza, zwłaszcza Gdańska i Szczecina, ale nie tylko. To pozornie zwyczajni ludzie, na których wojna odcisnęła ogromne piętno. Są wśród nich i ofiary, i kaci, są też donosiciele i ci, którzy z narażeniem własnego życia ratowali innych, nieraz zupełnie obcych. Autor pokazuje wielką historię przez pryzmat jednostek, opisując różne postawy wobec zła, przemocy i wojny. To okres trudnych, dramatycznych wyborów oraz decyzji, które mogły przynieść ocalenie, ale i śmierć. Wstrząsające jest to, że w niektórych przypadkach ludzie godzą się na zło, nasiąkają nim do tego stopnia, iż zaczynają traktować je jako powszednią, banalną rzecz (tak sprawa ma się na przykład z bohaterem opowiadania "Urlop", młodym strażnikiem z obozu koncentracyjnego, który przyjeżdża na przepustkę do rodzinnego domu). Interesująca, oryginalna i dopracowana jest forma utworów. Raz są to niemal klasyczne opowiadania lub nowele, innym razem na opowieści składają się listy, pisma i donosy adresowane do władz, spisy rzeczy, fragmenty dokumentów wplecione w narrację, wspomnienia. Autor osiąga piorunujący efekt, nie tworząc barwnych, przeładowanych historii, nie gra też na odczuciach czytelnika banałami, o które nietrudno w tego typu literaturze. Powściągliwość i ekonomia słowa robią większe wrażenie niż rozdzieranie szat i epatowanie rozwlekłymi opisami. Proza Abramowicza nie jest lekka, łatwa i przyjemna, ale warto się z nią zmierzyć, bo to naprawdę wartościowa, mądra, dojrzała i dopracowana warsztatowo literatura.