Jesteśmy społecznością, która kocha książki

Dwóch fizyków (Kazimierz Rzążewski, Karol Życzkowski) i matematyk (Wojciech Słomczyński) napisało „Każdy głos się liczy! Wędrówka przez krainę wyborów”, by wypełnić pewną lukę w piśmiennictwie polskim. Książką, choć momentami nużąca, to jednak obfituje w bardzo przydatne treści. Daje dość unikatową i cenną wiedzą o matematycznych podstawach mechanizmu wyborczego. Większość rozdziałów książki dotyczy wprost wyborów politycznych. Autorzy opisują techniki wyboru przedstawicieli do ciał kolegialnych czy na stanowiska głów państwa. Krótko referują historię ewolucji procesu wyborczego. By zatrzymać czytelnika przy lekturze, wprowadzają w anegdotycznej konwencji sporo kuriozalnych, rzadkich i paradoksalnych wyników wyborczych. Czasem można się złapać za głowę, jak karkołomnie ludzie realizują podstawowe zasady obywatelskie! Bardzo systematycznie dokonują autorzy przeglądu różnych typów głosowania. Porównują je pod kątem słabych i mocnych stron. Trudniejsze pojęcia wprowadzają sukcesywnie, w miarę potrzeby. Analizują konkretne przykłady wyborów krajowych i zagranicznych. Przybliżają osiągnięcia kilkunastu istotnych teoretyków, którzy przyczynili się do poprawy mechanizmów wyborczych. Kluczową, i jak się okazuje nierozstrzygalną w ogólności, jest kwestia zapewnienie sprawiedliwego podziału mandatów. Co może dać lektura? Przede wszystkim książka jest spójnym i merytorycznym poradnikiem po zawiłościach liczenia głosów, w którym pozbierano wszelkie podstawowe wariacje ordynacji, a którymi nieumiejętnie żongluje się okresowo w mediach przed wyborami. Po lekturze można się uodpornić na częste populistyczne hasła o potrzebie reformy prawa wyborczego, bo aktualne jest niesprawiedliwe; oczywiście JOW-y (jednomandatowe okręgi wyborcze) też mają wady. No i wychodzi na to, że matematyka jest wszędzie, a jej nieznajomość szkodzi (jak w przypadku pierwotnego głosowania ministrów EWG, gdzie tak rozłożono wagę głosów i decyzyjny próg kwalifikowany, że luksemburski przedstawiciel nie miał znaczenia w dowolnej konfiguracji - polecam str. 275-277). Język autorów jest dość formalny, mimo ograniczenia się do dość podstawowych formuł matematycznych. Prześledzenie wszystkich mechanizmów, kombinacji i sposobów przeliczania poparcia na ostateczny rezultat, to dość wyczerpujące zajęcie. Na szczęście lektura przeplatana jest mniej formalnymi fragmentami – kolorowymi grafikami, symulacjami rozkładu głosów w fikcyjnych wyborach. To zdecydowanie ułatwia śledzenie treści. Wszystko dość spójnie buduje skomplikowany obraz mechanizmów, które w praktyce są zupełnie ukryte przed wyborcami. Pomocne są dodatkowo wytłuszczenia w tekście czy izolowane wstawki ‘z życia’. Przydatne okazują się też trzy skorowidze – rzeczowy, nazwisk i nazw geograficznych. Na szczególna uwagę zasługują świetne opisy dość zawiłych ordynacji w Niemczech czy USA. Dwóch z trzech autorów (W. S. i K. Ż.),to zaangażowani w proces wyborczy praktycy. Uczestniczyli w spotkaniu korygującym ordynację zaszytą w Traktacie Lizbońskim i promowali głośny kilka lat temu mechanizm pierwiastkowy (tzw. kompromis jagielloński głosowania do Rady UE). Książka jest dobrym, merytorycznie dopracowanym tekstem pomocnym w stawaniu się świadomym wyborcą. Warto mieć na półce i wspierać się lekturą „Każdy głos się liczy! Wędrówka przez krainę wyborów” w razie konieczności.