Wojciech Wyganowski

Lektura pozostawiająca mieszane wrażenia. Od strony literackiej rzecz jest bardzo porządna - napisana plastycznie, bogatym słownictwem, objawiająca znaczną erudycję autora. Od strony merytorycznej natomiast to coś w rodzaju beczki ze śrubami, skwarkami i suszoną żurawiną. Czyli coś dziwnego. Najlepsze - czy może najklarowniejsze - jest pierwsze opowiadanie, "Witraże". Doskonale oddaje nauczycielską orkę na ugorze, czyli daremne próby wbicia wiedzy historycznej w głowy 60 uczniów - w tym wielu dorosłych - w tużpowojennej, prowincjonalnej szkole rzemieślniczej. Tępotę uczniów, brak dobrej woli z ich strony i przeświadczenie o nieistotności przedmiotu czuje się tu wręcz namacalnie. Wyraźna jest też udręka nauczyciela, który - zakochany w swoim przedmiocie - musi cierpieć dzień w dzień, nie widząc żadnego wyjścia z sytuacji, w której ugrzązł. Z kolei drugi tekst, "Ocean Indyjski", jest chyba najsłabszy w książce. Osadzony niby w Warszawie, ale na fikcyjnej ulicy, zbudowany z kilkuakapitowych strzępów rozmyślaniowych, wspomnieniowych i spacerowych, w pewnym momencie zaczyna męczyć zapętleniem się opowieści, nigdzie nie podążającej, i jak zdarta płyta wracającej do kilku podstawowych motywów. Dość fatalistycznych notabene, kręcących się wokół samobójstw. Zamykające zbiór "Mistyfikacje miasta Um" są jeszcze bardziej mętne i oderwane od rzeczywistości, będąc czymś w rodzaju rojeniowej prozy poetyckiej, pełnej umownych zdarzeń i enigmatycznych, nieco przesadzonych opisów. Bronią się jednak bogatą kreacją fikcyjnego miasta (zapewne wzorowanego częściowo na niemieckim Ulm),z niedającymi się odszukać uliczkami i pojawiającymi się od czasu do czasu w historii przedziwnymi zjawiskami (choćby gremialnym zsuwaniem się kamienic do rzeki). Szkoda tylko, że finał nie jest specjalnie przemyślany i nie stanowi zwartego zamknięcia historii, i tak pozbawionej czegoś, co można by nazwać osią fabuły. Lektura "Umarłych krajobrazów" ani więc nie przyniosła mi satysfakcji, ani treści czy przesłania, które byłoby warte zapamiętania. Ot, jedna z wielu książek, które może i chwilami są ładnie napisane, ale po przeczytaniu ulatują z głowy w ciągu paru dni...