To pierwsza edycja Man Booker International Prize po tym, jak organizatorzy tej nagrody połączyli swoje siły z organizatorami innego wyróżnienia – Independent Foreign Fiction Prize. Dzięki fuzji ta prestiżowa międzynarodowa nagroda będzie od tej pory przyznawana co roku. Nagroda o wartości 50 tysięcy funtów będzie równo rozdzielona między autora oraz tłumacza, który przełożył uhonorowany tytuł na język angielski.

Jurorzy wzięli pod uwagę 155 książek. Spośród nich wybrali 13 tytułów:

José Eduardo Agualusa (Angola), A General Theory of Oblivion, przeł. Daniel Hahn

W czasie, gdy jego kraj przechodzi przez kolejne przemiany polityczne – od kolonii do socjalistycznej republiki, wkrótce uwikłanej w wojnę domową, aż po czasy spokoju i kapitalizmu – wiadomości ze świata przedostają się do życia Ludo jedynie w formie urywek wiadomości zasłyszanych w radiu lub jako głosy w toczących się za drzwiami jego mieszkania dyskusji. „A General Theory of Oblivion” to dopracowana w każdym szczególe, patchworkowa powieść, która zrodziła się z miłości do opowiadania.

Elena Ferrante (Włochy), Historia zaginionej dziewczynki, przeł. Ann Goldstein

Kontynuacja cyklu neapolitańskiego opowiadającego o przyjaźni dwóch kobiet, który bije rekordy popularności na całym świecie. W Polsce jak dotąd ukazały się trzy części cyklu (pisaliśmy o nich np. tu), w maju 2016 ukaże się czwarta, nominowana do Bookera.

Han Kang (Południowa Korea), Wegetarianka, przeł. Deborah Smith

„Wegetarianka” to polifoniczna opowieść, która zaintryguje nie tylko zwolenników ekofeminizmu, lecz także osoby lubiące zgłębiać topografię ludzkiej psyche. Han Kang z chirurgiczną precyzją przetwarza żywą tkankę egzystencji i prowadzi czytelnika różnymi ścieżkami narracji, aby zmusić go do zadania sobie kilku pytań: Na czym polega moje istnienie? Czy potrafię być tylko człowiekiem? Czy umiem wyrzec się człowieczeństwa i stać się na przykład drzewem? Jest to refleksja nad metodami sublimacji prymitywnych instynktów, możliwością transcendencji i zasadnością samodestrukcji w desperackiej próbie wyzwolenia. Refleksja nad sferą ludzkiej wolności.

Maylis de Kerangal (Francja), Reperować żywych, przeł. Jessica Moore

Książka Maylis de Kerangal opisuje jeden dzień z życia, dla jednych tragiczny, dla innych szczęśliwy, dla jeszcze innych całkiem zwyczajny.

Dziewiętnastoletni Simon Limbres po wypadku trafia do szpitala. Jest w stanie śmierci klinicznej. Rodzice chłopca nie wierzą w to, że syn umarł, bo serce Simona nadal bije. Koordynator przeszczepów w szpitalu uzyskuje zgodę i natychmiast zaczyna działać. Rusza karuzela życia i śmierci. Organy Simona ratują życie kilku osobom.

Francuska pisarka znakomicie pokazuje dwutorowość rzeczywistości. Zespół lekarzy pracuje w wielkim skupieniu, ale równocześnie do ich myśli wkradają się prywatne banalne sprawy.

Eka Kurniawan (Indonezja), Man Tiger, przeł. Labodalih Sembring

Cierpka, wzruszająca opowieść osadzona w realiach małego miasteczka na indonezyjskim wybrzeżu. Opowiada historię dwóch powiązanych i skłóconych z sobą rodzin oraz historię Margio, młodego mężczyzny, zwyczajnego we wszystkim, może poza tym, że ukrywa w sobie obdarzoną nadprzyrodzonymi zdolnościami białą tygrysicę. Zdrady rodzinne przenikają się ze sobą, wywołując niepokój w tej magicznej istocie. Prowadzi do aktu przemocy, który pociąga za sobą serię tajemniczych wydarzeń.

Poetycka i sprośna, eksperymentalna i polityczna – ta niezwykła powieść zapowiada objawienie się nowego wielkiego literackiego talentu.

Yan Lianke (Chiny), The Four Books, przeł. Carlos Rojas

Mocna, śmiała książka o tępieniu intelektualistów podczas Wielkiego Skoku Naprzód. Dobrze znany w Chinach autor, jednocześnie jeden z najczęściej cenzurowanych, Yan Lianke, opowiada mityczną, momentami surrealną historię o mechanizmach autorytarnej władzy i sile każącej ludziom przeciwstawiać się jej, chociażby poprzez pielęgnowanie przyjaźni, miłości czy wiary.

Fiston Mwanza Mujila (Demokratyczna Republika Konga / Austria), Tram 83, przeł. Roland Glasser

Dwóch przyjaciół, jeden – obiecujący pisarz, drugi – ambitny gangster, spotyka się w nocnym klubie Tram 83 w mieście rozdartym wojną. Otaczają ich ludzie wygłodniali sukcesu i pieniędzy mówiący wszystkimi językami i pochodzący z różnych krajów. Powieść zabiera czytelnika do współczesnej Afryki, napędzanej polowaniem na fortunę, cynicznej, komicznej i jednocześnie barwnie egzotycznej, w której dominującą linią melodyczną jest jazz. To w jego rytmie najlepiej mówi się o relacjach międzyludzkich w świecie, który stał się globalną wioską.

Raduan Nassar (Brazylia), A Cup of Rage, przeł. Stefan Tobler

Para kochanków – młoda dziennikarka i starszy mężczyzna, właściciel farmy położonej w odludnej okolicy – spędza razem noc. Następnego dnia zaczynają się nawzajem niszczyć. Jadowite napaści i wzajemne okrucieństwo dwóch walczących ze sobą egoistycznych osobowości prowadzi do rozwinięcia się między nimi prymitywnej gry, dzikiej walki o dominację. Ta mocna, erotyczna powieść w Brazylii stała się już kultowa. Pisarz eksploruje w niej potrzebę alienacji skonfrontowanej z pożądaniem i potrzebą do bycia zdominowanym.

Marie Ndiaye (Francja), Ladivine, przeł. Jordan Stump

W każdy pierwszy wtorek miesiąca, Clarisse Rivière zostawia swojego męża i córkę i wyrusza w sekretną podróż pociągiem do swojej matki, Ladivine. Tak jak mąż Clarisse i jej córka nie wiedzą nic o jej matce, tak samo Ladivine nic nie wie o dorosłym życiu swojej córki. Clarisse jednocześnie boi się matki, gardzi nią i lituje się nad nią. Ladivine przed wielu laty zostawił mąż, ojciec Clarissy, i teraz Ladivine pracuje jako sprzątaczka. Nie ma nikogo poza córką, którą nazywa imieniem Malinka.

Kenzaburō Ōe (Japonia), Death by Water, przeł. Deborah Boliner Boem

Nagrodzony Nagrodą Nobla za tworzenie „wyimaginowanego świata, w którym życie i mity kondensują się w formę niepokojącego obrazu” Kenzaburō Ōe opublikował właśnie nową powieść „Death by Water”. Jej bohater i literacki alter ego pisarza powraca do swojej rodzinnej wioski w poszukiwaniu czerwonej walizki, w której ponoć schowane zostały dokumenty ujawniające szczegóły śmierci jego ojca w czasie II wojny światowej. Te szczegóły mogą posłużyć mu do stworzenia podwalin pod nową, ostatnią już książkę.

Aki Ollikainen (Finlandia), White Hunger, przeł. Emily Jeremiah i Fleur Jeremiah

Co trzeba zrobić, aby przetrwać? To pytanie przewija się w niezwykłej fińskiej powieści, która podbiła norweski rynek książki.

1867 rok. Rok wyniszczającego głodu w Finlandii. Marja, żona farmera z północy, próbuje przejść przez zaspy śnieżne z dwójką małych dzieci. Ich cel to Sankt Petersburg – mówią, że tam jest chleb. Inni też maszerują na południe. Są tak samo zdesperowani, by przeżyć. Ruuni, chłopiec, którego spotyka, wzbudza zaufanie. Lecz czy tak naprawdę ktokolwiek może im pomóc?

Orhan Pamuk (Turcja), Dziwna myśl w mojej głowie, przeł. Ekin Oklap

Dziwna myśl w mej głowie to historia wielopokoleniowej rodziny przybyłej do Stambułu z biednej wsi na prowincji, a zarazem drobiazgowa kronika życia w mieście nad Bosforem w latach 1969–2012. Wraz z Mevlutem, jego ojcem, wujostwem, kuzynami i pozostałymi członkami stopniowo powiększającej się rodziny obserwujemy Stambuł na przestrzeni kilku dziesięcioleci i jesteśmy świadkami fascynujących przemian, jakim podlegała metropolia. Śledzimy następujące po sobie pucze wojskowe, zamachy bombowe w redakcjach gazet, korupcję urzędników, przemiany obyczajowe, plotki, marzenia i lęki, którymi żyją stambulczycy i widzimy, jak w miejscu dawnych gecekondu, prowizorycznych chatek wzniesionych przez ubogich imigrantów bez pozwoleń budowlanych na bezprawnie zasiedlonych działkach wyrastają wielkie wieżowce, a szerokie aleje wypierają stare kamienice. Miasto umiera i odradza się, a żyjący w nim ludzie wypełniają je swoimi opowieściami – o nieodwzajemnionych miłościach, aranżowanych małżeństwach, rodzinach, które raz są szczęśliwe, a raz nie, marzeniach o lepszym życiu, przyjaźni i nienawiści.

Robert Seethaler (Austria), A Whole Life, przeł. Charlotte Collins

Andreas całe swoje życie mieszka w austriackich Alpach. Pojawił się tu, gdy był małym chłopcem – przygarnęła go rodzina rolników. Wyrósł na bardzo małomównego mężczyznę. Kiedy zakochuje się w Marie, nie wie, jak poprosić ją o rękę, dlatego prosi przyjaciół o pomoc, a ci wyświetlają jej imię nad szczytem góry. Kiedy ciężarna Marie ginie w lawinie, Andreasowi pęka serce. Opuszcza swoją wioskę, by walczyć w II wojnie światowej.

Powieść przywodzi na myśl inne książki o umiejętności znalezienia godności i piękna w samotności – np. Profesora Stonera Johna Williamsa.

Nominowane książki zostały wybrane przez panel składający się z pięciu sędziów, któremu przewodniczył Boyd Tonkin, redaktor „The Independent”. W jury znaleźli się: Tahmina Anam, David Bellos, Daniel Medin i Ruth Padel.

Przewodniczący jury, Boyd Tonkin, tak komentował listę nominacji:

Jurorzy ogłoszą skróconą listę nominacji – tym razem składającą się z sześciu tytułów – 14 kwietnia. Wszyscy autorzy i tłumacze, którzy się na niej znajdą, otrzymają czek opiewający na tysiąc funtów. Zwycięzcę poznamy 16 maja.

Fundatorem Man Booker International Prize jest Man Group, grupa inwestycyjna, która sponsoruje również Man Booker Prize for Fiction. Oba wyróżnienia przyznawane są najwybitniejszym autorom współczesnej literatury.