Jesteśmy społecznością, która kocha książki

5 czerwca 2019 roku nakładem Wydawnictwa WAB ukazała się książka Marcina Wilka p.t. "Pokój z widokiem. Lato 1939". Jest to jedna z kilku książek traktujących o ostatnich miesiącach II Rzeczypospolitej, które zostały wydane w 2019 roku z okazji 80-tej rocznicy wybuchu II wojny światowej. Jednak wyżej wspomniana książka jest inna od tych, które ukazały się w podobnym terminie. O jej odmienności świadczy fakt, że autor postanowił ukazać oblicze ostatniego lata międzywojennej Polski z perspektywy świadków tamtego okresu. Oczywiście nie jest niczym nadzwyczajnym opisywać minione czasy posiłkując się wspomnieniami uczestników wydarzeń. Jednak o wyjątkowości tych relacji świadczy fakt, że ich autorzy latem 1939 roku mieli po kilka lub kilkanaście lat. Nie jest to może najlepsza rekomendacja, tym bardziej, że w większości przypadków wspomnienia tych osób zostały spisane blisko osiemdziesiąt lat po wybuchu wojny, niemniej jednak opieranie się na dziecięcych wspomnieniach gwarantuje przywoływanie z pamięci tych wyrazistych sytuacji, zdarzeń, osób, które mocno wbiły się w pamięć.

Rdzeniem opowieści proponowanej czytelnikowi przez Marcina Wilka są właśnie wspomnienia kilkunastu małoletnich świadków tamtego okresu. W celu poznania tych relacji autor osobiście przeprowadził z nimi rozmowy po czym wokół ich wspomnień dobudował obraz ostatnich wakacji II RP korzystając z fragmentów ówczesnych artykułów prasowych oraz już dostępnej literatury historycznej dotyczącej omawianego okresu. Spojrzenie oczami dzieci na ostatnie miesiące przedwojennej Polski nadaje tej opowieści nieco beztroskiego charakteru chociaż autorzy tych wspomnień byli świadomi, że mogą nadejść trudne czasy. Taka perspektywa pozwala także uchwycić te aspekty tamtego życia, które mogą umknąć dorosłym. Niepowtarzalny, wielokulturowy charakter II RP poznajemy z perspektywy ośmioletniej Ireny spędzającej wakacje w towarzystwie swojej ukraińskiej przyjaciółki w Łucku gdzie obok siebie żyją Żydzi, Polacy i Ukraińcy. Stosunek ówczesnych Gdańszczan do Polaków przybliży nam dwunastoletni wówczas Marian, który odziany w polski harcerski mundurek wybierze się na przejażdżkę do Wolnego Miasta. O życiu w wielodzietnej rodzinie na galicyjskiej wsi opowie jedenastoletnia Jadzia dla której wakacje wcale nie oznaczają wypoczynku. Każde wspomnienie jest dla autora omawianej książki przyczynkiem do szerszego opisu danego aspektu życia, specyfiki życia w konkretnej miejscowości czy uwarunkowań politycznych, gospodarczych lub społecznych tam panujących. Ponadto poznajemy oczywiście sposoby spędzania wakacji o czym mówią zarówno świadkowie jak i fragmenty artykułów prasowych, w których zachęca się czytelnika do wypoczynku w tym czy innym letnisku. Opisy te przeplatane są opowieściami nieco odbiegającymi od tematu książki, a które, zdaje się, w zamyśle autora miały dopełniać obrazu ówczesnej Polski. Tak jest między innymi w przypadku podrozdziału dotyczącego polskiego pawilonu na Światowej Wystawie w Nowym Jorku. W pewnym momencie lektury czytelnik dostrzega, że te, nazwijmy je, wątki poboczne zaczynają raczej przeważać nad wspomnieniami świadków dotyczącymi ostatniego lata przedwojennej Polski, jakby były swoistymi wypełniaczami treści wspomnień, które być może nie zawierały dostatecznie dużo szczegółów, które można by umieścić w książce. Jest to w zasadzie jedyny minus tej książki, ale obawiam się, że część czytelników może przez to być nieco rozczarowana. W tym miejscu należy dodać, że relacje świadków, które autor zebrał w oparciu o przeprowadzone z nimi wywiady nie są jedynymi głosami uczestników tamtych wydarzeń. Książka zawiera również wspomnienia lub historie znanych osobistości jak Eugeniusz Kwiatkowski, Jan Kiepura, Maria Dąbrowska czy Stanisław Ignacy Witkiewicz.

Książka składa się z czterech części podzielonych na podrozdziały. Każdy podrozdział (za wyjątkiem części czwartej co wyjaśniam dalej) zawiera wspomnienia jednej osoby lub historie z tą osobą związane. Gdzieniegdzie znajdują się przypisy dolne, co jest wygodne, jako że nie trzeba wertować książki w poszukiwaniu odpowiedniego odnośnika. Niemal każdy z podrozdziałów zakończony jest wspomnianymi już wyżej fragmentami artykułów prasowych, w których redaktorzy zachwalają walory przyrodnicze danego letniska, opisują wypadki z udziałem turystów, reklamują nowe "wagony campingowe" będące udogodnieniem proponowanym turystom przez PKP w porozumieniu z Ligą Popierania Turystyki czy informują o wzroście cen wynajmu "letnich mieszkań" w podwarszawskich letniskach. Książka jest napisana łatwym w odbiorze językiem i nie nuży, pomijając jedynie wspomniany wcześniej aspekt odbiegania od tematu. Wręcz przeciwnie, im bliżej końca książki tym częściej czytelnik natrafia na niepokojące sygnały dotyczące zbliżającej się wojny (niczym żyjący ówcześnie ludzie), a już ostatnią, czwartą część książki, w której każdy podrozdział został poświęcony konkretnemu dniu od 26 do 31 sierpnia 1939 roku i zawiera artykuły prasowe oraz wydarzenia z tych konkretnych dni, czyta się z wypiekami na twarzy odczuwając wzmagające się napięcie.

Marcin Wilk stworzył oryginalny w formie reportaż będący fascynującą podróżą nie tylko w ostatnie miesiące przed wybuchem wojny, ale także do II Rzeczypospolitej serwując nam obraz tamtego państwa polskiego jaki zaobserwowali i zapamiętali jego młodzi świadkowie. Niczym u Mickiewicza "kraj lat dziecinnych" tak też tutaj przedwojenna Polska wspominana przez przywoływanych świadków ogólnie rzecz ujmując jawi się jako kraina swojska i doskonała jednak autor słusznie i skutecznie uzupełnia ten obraz faktami historycznymi, które w połączeniu z rzeczonymi wspomnieniami dają bardziej obiektywny i wiarygodny obraz tamtego czasu. Książka ta w wielu miejscach zmusza do refleksji, a więc zawiera pewne mądrości, których przyswojenie na pewno przyda się każdemu w życiu dlatego lekturę tej pozycji jak najbardziej polecam każdemu, nie tylko tym zainteresowanym historią.

5 czerwca 2019 roku nakładem Wydawnictwa WAB ukazała się książka Marcina Wilka p.t. "Pokój z widokiem. Lato 1939". Jest to jedna z kilku książek traktujących o ostatnich miesiącach II Rzeczypospolitej, które zostały wydane w 2019 roku z okazji 80-tej rocznicy wybuchu II wojny światowej. Jednak wyżej wspomniana książka jest inna od tych, które ukazały się w podobnym...

19 czerwca 2019 roku nakładem Wydawnictwo Tamaryn oraz Wydawnictwo Bellona ukazała się książka Marcina Zaborskiego p.t. "Lato'39. Jeszcze żyjemy". Autor na kartach tej książki zabiera nas w podróż w ostatnie lato II Rzeczypospolitej. Czasu z jednej strony beztroski a z drugiej narastającego napięcia. Czasu, który był uwerturą największej tragedii jaka spotkała Polskę. Jesienią 1939 roku ówczesny świat wszedł na drogę nieodwracalnych, drastycznych zmian, a poprzedzające je miesiące letnie są ostatnim świadectwem tego minionego świata.

Autor postanowił przybliżyć nam ostatnie tygodnie polskiej części przedwojennego świata posługując się, jak sam wskazuje w przedmowie, głównie przedwojennymi gazetami, które wykorzystuje do reporterskiego ukazania ostatniego lata II RP. Mimo, że w niektórych miejscach autor cytuje dosłownie treść artykułów prasowych, to książka ta nie jest swoistym przeglądem przedwojennej prasy. Za pośrednictwem doniesień prasowych uzupełnionych literaturą wspomnieniową traktującą o przedmiotowym okresie autor umiejętnie przywołuje atmosferę tamtych dni oraz niejako ukazuje nam ówczesny świat oczami wówczas żyjących. To co najistotniejsze, przedwojenna Polska ukazana jest nam obiektywnie. Autor nie poprzestaje na uwypuklaniu zalet II RP, co często widzimy w innych publikacjach na ten temat, ale pokazuje również jej ciemne strony. Wiele osób będzie zapewne zdziwionych o jakich problemach występujących w przestrzeni publicznej pisała przedwojenna prasa, a dodać należy, że często uważa się tego rodzaju występki za charakterystyczne dla naszych czasów. Tak rzetelne i obiektywne ujęcie tematu jest największą zaletą tej książki. Należy co prawda pamiętać o tym, że ówczesna prasa w dużej części była nastawiona na przyciągnięcie czytelnika sensacyjnymi artykułami jednak mając na uwadze szczegółowość opisywanych zaniedbań czy występków oraz mając świadomość, że patologie występowały zawsze i są nie do uniknięcia, należy uznać za prawdopodobne, że przytaczane zdarzenia miały miejsce. Są w przedmiotowej publikacji również przytaczane artykuły prasowe, które spokojnie można określić propagandowymi jednak kontekst w jakim zostają one w książce umieszczone pozwala czytelnikowi odróżnić je od reszty. Dlaczego czytelnik musi sam zorientować się, który artykuł prasowy może być wiarygodny, a który nie? Dlatego, że autor omawianej książki zrezygnował z umieszczania jakichkolwiek własnych komentarzy. Pozwala mówić dziennikarzom tamtego okresu i ich piórem opisuje konkretne zdarzenia.

Książka została podzielona na 22 rozdziały z których każdy poświęcony został innemu tematowi. Mamy tu więc między innymi rozdziały poświęcone nadbałtyckim kurortom, najnowszym trendom w modzie, kronikom kryminalnym, kaprysom pogody, higienie w przestrzeni publicznej oraz oczywiście szereg rozdziałów poświęconych różnym aspektom coraz bardziej napiętej sytuacji międzynarodowej. Jednocześnie zachowana została pewna chronologia - im bliżej końca książki tym więcej jest mowy o ewentualnej nadchodzącej wojnie. Co więcej, na końcu każdego rozdziału znajdują się wiersze z omawianego okresu, które publikowano wówczas w prasie. Takie oddanie głosu osobom o nieco większej wrażliwości i umiejętności obserwacji otaczającego świata sprawia, że nasze wyobrażenie o atmosferze tamtego czasu staje się bardziej kompletne. Po stronie wad książki można wymienić brak precyzyjnych przypisów do poszczególnych cytatów z gazet. Autor zamieszcza tylko na końcu każdego cytatu inicjały gazety z której ów cytat pochodzi. Niewiele jest również dat co utrudnia umiejscowienie opisywanych wydarzeń w czasie.

Książka Marcina Zaborskiego to znakomita pozycja nie tylko dla miłośników historii II RP ale dla każdego kto chciałby poznać realia panujące w przedwojennej Polsce na krótko przed wybuchem wojny. Za pośrednictwem przedwojennej prasy autor wprowadza nas do minionego świata i wzbudza w nas takie emocje jakie odczuwali ówcześnie żyjący kiedy czytali te same artykuły prasowe. Mnogość tematów poruszonych w książce oraz przywoływanie zdarzeń, które miały miejsce w najodleglejszych zakątkach II RP pozwala nam wytworzyć w naszej wyobraźni obraz przedwojennej Polski, mam nadzieję, wiarygodny i kompletny. Słowa uznania należą się autorowi za ogrom pracy włożonej w zapoznanie się z artykułami prasowymi ponad 25 przedwojennych polskich gazet i skomponowanie ich w taki sposób aby stworzyły ponad 20 reporterskich opowieści o przedwojennej Polsce i to podzielonych tematycznie. Książka jak najbardziej godna polecenia.

19 czerwca 2019 roku nakładem Wydawnictwo Tamaryn oraz Wydawnictwo Bellona ukazała się książka Marcina Zaborskiego p.t. "Lato'39. Jeszcze żyjemy". Autor na kartach tej książki zabiera nas w podróż w ostatnie lato II Rzeczypospolitej. Czasu z jednej strony beztroski a z drugiej narastającego napięcia. Czasu, który był uwerturą największej tragedii jaka spotkała Polskę....

26 czerwca 2019 roku nakładem Wydawnictwo MUZA SA ukazała się książka Anny Lisieckiej p.t. "Wakacje 1939". Autorka postanowiła przedstawić w niej ostatnie chwile przedwojennego świata poprzez pryzmat wakacyjnej atmosfery II Rzeczypospolitej jaka panowała wtedy w kurortach wypoczynkowych, uzdrowiskach, letniskach oraz jaka zachowała się we wspomnieniach ludzi, którzy tej atmosfery doświadczyli. Naszymi przewodnikami w tej podróży do ostatniego niezwykle gorącego, nie tylko ze względu na pogodę, lata przedwojennej Polski będą ludzie z pierwszych stron ówczesnych polskich gazet - przedstawiciele elit artystycznych, wojskowych i politycznych II RP.

Wybór autorki, która postanowiła ukazać przedwojenną Polskę oczami przedstawicieli wyższych sfer może wydawać się jednostronny lub wręcz tendencyjny. I rzeczywiście autorka skupia się głównie na pozytywach przedwojennej Polski, na jej architekturze, infrastrukturze, kulturze, ogólnie rzecz ujmując sukcesach II RP i umiejętnie wplata opowieści o nich w treść rozdziałów poświęconych poszczególnym miejscowościom wypoczynkowym. Cała książka skonstruowana jest właśnie w taki sposób to znaczy, przy okazji opisywania danej miejscowości autorka przybliża jej historię i przytacza wspomnienia z nią związane lub artykuły prasowe jej poświęcone. Nie jest to zatem tylko i wyłącznie książka o atrakcjach i luksusach czy udogodnieniach czekających na letników w poszczególnych kurortach czy uzdrowiskach. Czytelnik otrzymuje niezwykle szczegółową i wielowymiarową opowieść dotyczącą danej miejscowości. Wspomnienia ówcześnie żyjących zawierają opisy panującej atmosfery, a im bliżej nadchodzącej wojny tym bardziej wymowne stają się te relacje. Jednak o ile jestem zwolennikiem rzetelnego i bardzo szczegółowego podejścia do omawianych kwestii to jednak muszę stwierdzić, że momentami opis tego wszystkiego co stanowi tło dla głównego tematu nieprzyjemnie przeważa nad głównym wątkiem co może nieco niecierpliwić czy nawet frustrować czytelnika.

Tym co na pierwszy rzut oka zwraca uwagę jest objętość książki. Ponad 540 stron to niemało. Jednak taka ich liczba przestaje dziwić kiedy zważymy na mnogość ilustracji znajdujących się na stronach książki. Na wielu stronach możemy dostrzec przypisy co zawsze bardzo mnie cieszy, bo jest to wskazówka dla czytelnika gdzie ewentualnie może szukać bliższych informacji o interesującym go zagadnieniu. Autorka, jak zostało wspomniane już wyżej, opiera się głównie na wspomnieniach i artykułach prasowych, a także broszurach czy informatorach poświęconych poszczególnym miejscowościom wypoczynkowym jak i również na publikacjach innych autorów. Z uwagi na dużą liczbę źródeł, na podstawie których napisana została omawiana książka, razi brak bibliografii. Przez to poszukiwanie konkretnego źródła wymaga niekiedy żmudnego kartkowania.

Podsumowując, książka Anny Lisieckiej to znakomita pozycja dla osób chcących poznać nie tylko atmosferę ostatnich przedwojennych tygodni. Książka zawiera bardzo szczegółowe opisy historii poszczególnych miejscowości a także osób z nimi związanych i ich wspomnień. Pozycja ta to naprawdę duża baza wiedzy dotycząca nie tylko miejscowości uzdrowiskowych czy wypoczynkowych ale również historii II Rzeczypospolitej i jej elit. Zawiedzeni mogą się czuć ci czytelnicy, którzy oczekują przedstawienia całego obrazu przedwojennej Polski przez pryzmat ostatniego polskiego lata. Autorka postanowiła ukazać II RP w pozytywnym świetle za przewodników obierając głównie ludzi sukcesu, przedstawicieli elit artystycznych, politycznych i wojskowych, którzy niestety stanowili znaczną mniejszość ówczesnego polskiego społeczeństwa. Niemniej jednak książkę tę należy ocenić pozytywnie. II RP sama w sobie była niewątpliwie sukcesem wszystkich Polaków zważywszy na okoliczności i uwarunkowania w jakich się rodziła i wzrastała. I tak jak po śmierci człowieka należy pamiętać głównie o tym co było w nim dobrego, tak i o II RP powinniśmy pamiętać jako o kraju, który w wielu aspektach pozostał niedoścignionym wzorem do dzisiaj. Dlatego zgadzam się w 100% z ostatnim zdaniem zamieszczonym w tej książce przez autorkę i które to zdanie pozwolę sobie tutaj zacytować czyniąc je jednocześnie puentą tej recenzji:

"Wraz z końcem wakacji 1939 zakończył się pewien etap historii, nadszedł kres pewnej cywilizacji i świata".

26 czerwca 2019 roku nakładem Wydawnictwo MUZA SA ukazała się książka Anny Lisieckiej p.t. "Wakacje 1939". Autorka postanowiła przedstawić w niej ostatnie chwile przedwojennego świata poprzez pryzmat wakacyjnej atmosfery II Rzeczypospolitej jaka panowała wtedy w kurortach wypoczynkowych, uzdrowiskach, letniskach oraz jaka zachowała się we wspomnieniach ludzi, którzy tej...